شیعه در قرن چهارم هجری (عرصه ها و علل رشد) صفحه 186

درآمد

حضور در عرصۀ حاکمیت و تأسیس حکومت نماد محوری و اساسی رشد شیعه در قرن چهارم به شمار می رود و معمول مورخان وقتی می خواهند به بسط و توسعۀ مکتب تشیع در قرن چهارم اشاره کنند، به حاکمیت سیاسی این دولت ها و امرای شیعی اشاره می کنند البته در دست گرفتن حاکمیت سیاسی از یک طرف می تواند نتیجۀ مهم رشد و بسط یک مکتب به شمار آید، و از طرف دیگر خود علت برای گسترش یک مذهب و مکتب باشد؛ چرا که بنا بر روایات مشهور: «الناس علی دین ملوکهم»((1)) و «الناس بامرائهم أشبه منهم بآبائهم».(2) بخش عمده ای از جامعه سعی می کنند کنش های مذهبی خود را با سیاست های حاکمیت هماهنگ کنند و البته در مقابل، حاکمیت نیز در سیاست ها و رفتارهای سیاسی خود شرایط و باورهای مذهبی و کنش های دینی رعایای خود را مد نظر قرار می دهد.

در قرن چهارم رویدادی که اتفاق افتاد ضعف خلافت متمرکزی بود که تنها به حاکمیت تفکر تسنّن می اندیشید و طبعاً با ضعف این حاکمیت متمرکز، شیعیان به عنوان قوی ترین معارضان این خلافت به تدریج نه تنها در عرصۀ وزارت و امارت ظاهر شدند، بلکه به تأسیس حکومت متمرکز نیز موفق گردیدند.