شیعه در قرن چهارم هجری (عرصه ها و علل رشد) صفحه 225

1- علی اصغر فقیهی، آل بویه (تهران، آگه) صفحه 479.

2- در این باره رک: رسول جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ج 1، صص362 - 363 و رسول خطیبی دولت های شیعی در ایران - دولت آل بویه، نشانی در شبکه جهان پهنا: www.lailatolgadr.net.

3- قاضی نورالله شوشتری، مجالس المؤمنین، کتاب فروشی اسلامیه، ج 1، ص 439.

4- شیخ عباس قمی، سفینه البحار، دارالاسوه، تهران، ج2، ص 13.

5- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، انتشارات جهان، ج 2، ص 263.

6- ابن عماد، شذرات الذهب، دار احیاء التراث العربی بیروت، ج 3، ص 49.

- عرصه های تأثیر آل بویه بر رشد تشیع در قرن چهارم

1 فراهم کردن امنیت برای شیعیان

با تأسیس دولت آل بویه و تسلط آنان بر خلیفه و مقر خلافت، امنیت نسبی برای شیعیان در سرزمین های تحت حاکمیت آل بویه به وجود آمد و آنان با استفاده از این فرصت در صدد ترویج شیعه برآمدند؛ به گونه ای که طی حکومت 126 ساله بویهیان، عقاید شیعی به شیوه های مختلف رواج پیدا کرد.

البته در مقابل در این دوره شاهد حسّاسیت و واکنش تند حنبلی مذهبان نسبت به شیعیان خصوصاً در بغداد هستیم چنان که وعاظ حنبلی، عامۀ تسنّن را به توبه و پیمودن راه اجدادشان، که بنابر تفسیر آنان تسنّن افراطی بود، دعوت می کردند به طوری که حملات حنابله به شیعیان سرچشمه اصلی ناآرامی های شهر بغداد بود(1) و طعم شیرین تسلّط دیلمیان شیعی مذهب بر خلیفۀ سنّی را در ذائقۀ عامۀ شیعه تلخ می کرد. زد و خوردهایی که در زمان آل بویه بین سنی مذهبان و شیعیان رخ می داد با دوران پیش تفاوت داشت به این معنی که پس از غلبه آل بویه بر بغداد و از میان بردن نفوذ خلیفه، دو مذهب سنّی و شیعه کم کم به صورت دو حزب سیاسی درآمدند(2) که شیعه از آل بویه و اهل تسنن از خلیفه و ترکان طرفداری می کردند(3) ولی اقتدار آل بویه، این سود را داشت که به شیعه، موقعیتی رسمی بخشید اما در جنب آن، حسدها و کینه هایی را نیز پروراند.

نتیجه آن شد که در شرایط غیبت آل بویه در بغداد و یا دوره ضعف آنان،