شیعه در قرن چهارم هجری (عرصه ها و علل رشد) صفحه 352

1- همان، ج 2، ص 674.

2- یک فرستاده خلیفه ابو محمد هبهْ الله بن مأمون و دیگری ماوردی قاضی القضات بود. در این باره ر.ک: تجارب الأمم، ترجمه مقدمه، ج 5، ص 34.

3- زبدهْ التواریخ، کاشانی، چاپ افست، ص 47؛ جامع التواریخ، رشیدی، ص 73، ابوالفضل بیهقی، چاپ فیاض، ص 91، تاریخ سلاجقه، عماد کاتب اصفهانی، تجارب الأمم، ترجمه ج 5، ص 64.

مدت های درازی کسانی را از جانب خود در بغداد می گماشتند(1).

این دوری از مرکز خلافت سپاه دیلمی را پراکنده می کرد و زمینه را برای توطئه چینی خلفا مهیا می نمود. بعدها علاوه بر امامیه مذهب اسماعیلیه نیز با تبلیغات و فعالیت ابوحاتم رازی (م 322 ق) در دیلم، پیروانی پیدا کرد و این مذهب در میان حاکمان محلی دیلمیان هوادارانی را به خود جذب کرد.

آل مسافر، حاکمان دیگر دیلمی بودند که بیشتر به تشیع از نوع اسماعیلی گرایش داشتند.

زرین کوب در علت این گرایش می نویسد:

ظاهراً بیشتر بهانه اظهار مخالفت با مسوده عباسی بوده است تا گرایش واقعی به مذهب.(2)

به هر حال، سکه های به جا مانده از آنان فاقد نام خلیفه عباسی است و به جای آن عبارت «سیف آل محمد صلی الله علیه و آله وسلم » و اسامی امامان اسماعیلی نقش شده است(3).

شباهت ها و تفاوت های قوم دیلم و بربر

الف) شباهت ها

با نگاهی به فعالیت های بربرها و دیلمیان شباهت های زیادی را می توان در عملکرد این دو قوم مشاهده کرد که بعضاً عبارتند از:

1- هر دو قوم دیلم و بربر از روحیۀ استقلال طلبی بالایی برخوردار بودند به