شیعه در قرن چهارم هجری (عرصه ها و علل رشد) صفحه 408

1- وی در جنگ شمشیری بر سرش خورده بود و گوشش را کر کرده بود، از این رو او را اطروش می گفتند: نک: تاریخ ابن خلدون، ترجمه متن ج 2، ص 571.

2- همان.

3- تاریخ طبری، ترجمه ج 15، ص 6782.

4- احسن التقاسیم، ترجمه ج 1، ص 147.

5- مقدسی، احسن التقاسیم، ص212.

6- همان، ص 215.

یعنی سیسیل جزیره ای ارزشمند است که اهل آن در جهاد دائمی با کفارند، و مردم در امور خیر رغبت دارند و سلطان آنجا دارای عدالت و نظارت بر اجرای امور شرع است. همچنین در خصوص رفتار بساسیری سردار شیعی که مدتی در عراق به نام فاطمیان خطبه خواند نوشته اند: بساسیری درخواست آنها (مردم شهر انبار) را پذیرفت و لشکری با آنها روانه داشت و انبار را تسلیم آن لشکر نمودند و بساسیری به آنها پیوست و با مردم نیک رفتاری کرد. و عدالت را بر ایشان اجراء نمود. آنچنان که احدی از هواخواهانش یک رطل نان را نمی توانست بدون پرداخت بهایش از کسی بگیرد(1). نتیجۀ این رویه های عدالت گرایانه گرایش بیشتر توده های مردم بود، بر همین اساس امرای شیعه توانستند در قرن چهارم تا اواسط قرن پنجم بر بخش عمده ای از جهان اسلام آن روز حکومت کنند، این در حالی بود که بخش اعظم رعایای آنها از اهل تسنّن بودند.

گفتار دوم: ارتباط متقابل برابری خواهی علویان و شیعیان و گرایش اقوام دیگر به تشیع در قرن چهارم

اشاره

در جامعه صدر اسلام دین محور ارتباطات اجتماعی به شمار می رفت و روحیه استقلال خواهی قومیت ها و ملت های دیگر در سایه این اعتقاد کمرنگ می شد ولی با تغییر خلافت اسلامی به ملوکیت بعد از شهادت حضرت علی علیه السلام ، قومیت گرایی عربی جای خود را به برابری اسلامی داد البته زمینه های این پدیده به سیاست های خلیفه دوم در عرب گرایی و موالی ستیزی بر می گشت. بخصوص