- مقدمه استاد انصاری بویراحمدی 1
- سپاس گزاری 5
- چکیده 7
- مقدمۀ مؤلف 10
- رشد سیاسی 29
- تشیع و شیعه 29
- قرن چهارم 34
- اشاره 36
- بخش اول: زمینه های رشد تشیع قبل از قرن چهارم (علل تمهیدی) 36
- درآمد 37
- اشاره 40
- فصل اول: زمینه های فکری 40
- گفتار اول: تکمیل مبانی فکری و سیاسی مکتب تشیع در عصر ائمه^ 40
- 1- مرزبندی اندیشه سیاسی در تشیّع و تسنّن 44
- الف) حاکمیت الهی 47
- اشاره 47
- 2- مرزبندی اندیشۀ سیاسی امامیه 47
- ب) ویژگی های امامت 48
- 3- مرز بندی اندیشه سیاسی زیدیه 52
- 4- مرزبندی اندیشه سیاسی اسماعیلیه 56
- گفتار دوم: اندیشه مهدویت 60
- 1- تأثیر اندیشۀ مهدویت در پویایی جامعۀ شیعی 60
- 2- بهره گیری اسماعیلیه از اندیشه مهدویت برای تأسیس دولت در ابتدای قرن چهارم 64
- درآمد 68
- فصل دوم: امامت و رهبری سیاسی 68
- اشاره 70
- گفتار اول: امامیه و آغاز دوره ای جدید با امامت و رهبری امام مهدی 70
- اشاره 73
- 1- شیوه های اعمال امامت و رهبری امام مهدی در دورۀ غیبت صغرا 73
- الف: گزینش نایبان و کارگزاران آنان 78
- ب: اجازه و تأیید حضور نخبگان شیعه در دستگاه حکومت 83
- ج: مدیریت قاطعانه در اعمال اصل تقیّه 85
- د: برخورد قوی با مدّعیان دروغین نیابت 87
- ه-: ارسال توقیعات 93
- و: ادامۀ نظام وکالت 95
- ز: مدیریت گسترۀ جغرافیایی نیابت و وکالت 97
- ح: هدایت برخی از امیران منصوب بر شهرها 102
- 2- تأثیر امامت امام مهدی در رشد سیاسی شیعه امامیه در آغاز غیبت کبرا 108
- گفتار دوم: زیدیه و آغاز رهبری ائمه رسی نظیر یحیی بن قاسم معروف به امام هادی 110
- گفتار سوم: اسماعیلیه و اعلام پایان دوران ستر و آغاز دوران حضور امام و شروع رهبری عبیدالله مهدی 111
- گفتار اول: محبوبیت و مظلومیت علویان به ویژه ائمه اطهار^ 113
- فصل سوم: زمینه های اجتماعی 113
- گفتار دوم: زهد و دینداری علویان و شیعیان 120
- گفتار سوم: تبعیض ستیزی و عدالت گرایی علویان و شیعیان 125
- گفتار چهارم: هجرت علویان و شیعیان 127
- گفتار اول: ضعف خلافت عباسی 131
- فصل چهارم: زمینه های سیاسی 131
- گفتار دوم: تأسیس دولت های علوی و شیعه در نقاط دور دست 141
- اشاره 141
- 1- دولت ادریسیان مغرب 144
- 2- دولت علویان طبرستان 158
- 3 - دولت ائمه بنی رسی در یمن 163
- 4- دولت آل اخیضر در یمامه 168
- 5- دولت اسماعیلی در یمن 171
- 6- امارت های محلی 173
- الف: امارت بنی الحسن در ینبع 173
- ب: امارت مستقل ابوالحسن مادرایی در ری 177
- ج: خاندان بنی دلف در عراق عجم 179
- اشاره 185
- بخش دوم: عرصه های رشد سیاسی تشیع در قرن چهارم 185
- درآمد 186
- اشاره 188
- فصل پنجم: به دست گرفتن مناصب سیاسی توسط شیعیان و علویان 188
- گفتار اول: حضور علنی شیعیان در منصب وزارت 188
- 1- آل فرات 191
- 2- آل نوبخت 197
- 3- آل بریدی 202
- گفتار دوم: منصب مذهبی - سیاسی نقابت علویان 203
- اشاره 203
- 1- کشف حال از مسائل اجتماعی و سیاسی 208
- - مهم ترین فعالیت های سیاسی نقیبان 208
- 3- سفارت از جانب امیران و خلفا 208
- 2- امارت و اداره برخی از شهرها 208
- 5- فرماندهی لشکر 209
- 4- امارت حاج و ایراد خطبه در حرمین 209
- درآمد 210
- فصل ششم: تأسیس دولت های بزرگ شیعه 210
- اشاره 210
- نگاهی به علل مهم گرایش مردم ایران به تشیّع 212
- الف) تفاوت در سیاست های علوی و اموی در جذب و دفع ایرانیان 212
- ب) قدرت تأثیرگذاری شیعه سیاسی موجود در عراق بر ایران 213
- ج) محبوبیت علویان در ایران 215
- د) رویکرد ضد تبعیض امامان و نخبگان شیعه 216
- ه-) پیدایش سنّی های معتدل و دوستدار اهل بیت^ 216
- گفتار اول: دولت آل بویه در ایران و عراق 217
- اشاره 217
- - عرصه های تأثیر آل بویه بر رشد تشیع در قرن چهارم 225
- اشاره 230
- الف: بزرگداشت غدیر و عاشورا بزرگداشت عید غدیر 231
- ب: گسترش مناقب خوانی و ترویج فضایل اهل بیت^ 233
- اشاره 245
- گفتار دوم: دولت فاطمی در مصر و شمال آفریقا 245
- - مصر در دوران فاطمیان 249
- عرصه های تأثیر فاطمیان در رشد تشیع در قرن چهارم 251
- گفتار سوم: دولت حمدانیان 256
- اشاره 256
- - عرصه های تأثیر حمدانیان در رشد تشیع در قرن چهارم 258
- اشاره 261
- الف: مسجد النقطه 262
- ب: مشهد المحسن بن الحسین 262
- درآمد 266
- فصل هفتم: تأسیس دولت های محلی شیعه در قرن چهارم 266
- اشاره 266
- گفتار اول: دولت زیدی در یمن 267
- گفتار دوم: دولت عقیلی در عراق 269
- الف) مکه 273
- گفتار سوم: امیران علوی در حرمین شریفین 273
- ب) مدینه 278
- گفتار چهارم: دولت بنی کاکویه در اصفهان و یزد 280
- گفتار پنجم: دولت آل حسنویه در کردستان و لرستان 283
- گفتار ششم: بریدیان در خوزستان و عراق 286
- گفتار هفتم: دولت اسماعیلی در مولتان 289
- گفتار هشتم: دولت آل زیری در شمال آفریقا 293
- گفتار نهم: دولت مسافریان در آذربایجان 295
- گفتار دهم: دولت باوندیان در طبرستان 299
- گفتار یازدهم: دولت شاهینیان در بطیحه 301
- الف: کلبیان سیسیل (صقلیه) 304
- گفتار دوازدهم: امارت های منصوب از سوی حکومت های شیعی دیگر 304
- ب: مکرمیان عمان 310
- گفتار سیزدهم: شواهدی از امارت های علوی و شیعی دیگر 316
- الف: امارت های محلی در شمال غربی شامات (جبله، لاذقیه و طرابلس) 316
- ب: امارت محلی بنی صالح علوی در غانه (آفریقا) 321
- ج: امارت محلی علویان بعد از هجرت به شرق آسیا 324
- اشاره 330
- بخش سوم: مقومات رشد سیاسی تشیع در قرن چهارم (علل تقویت کننده) 330
- اشاره 331
- درآمد 331
- گفتار اول: بربرها 333
- اشاره 333
- اشاره 333
- فصل هشتم: مقومات نظامی 333
- - واژه شناسی بربر 334
- - اسلام در میان بربرها 336
- - زمینه های حضور تشیّع در میان بربرها 338
- - بربرها و خلافت فاطمی 340
- گفتار دوم: دیلمیان 342
- اشاره 342
- - پذیرش اسلام شیعی توسط دیلمیان 344
- شباهت ها و تفاوت های قوم دیلم و بربر 352
- نتیجه گیری 355
- فصل نهم: مقومات علمی - تبلیغی رشد سیاسی تشیع در قرن چهارم 357
- درآمد 357
- اشاره 357
- 1- عالمان امامیه 358
- حدیث: 363
- رجال: 363
- اشاره 363
- اشاره 364
- مسلک اول: 364
- مسلک دوم: 364
- فقه : 364
- مسلک سوم: 364
- اصول: 366
- کلام: 366
- - نگاهی به عملکرد علمای بزرگ شیعه در قرن چهارم 368
- الف - کلینی (متوفای 329ه-) 368
- ب - شیخ صدوق (ابن بابویه 311-381ه-) 368
- ج - شیخ مفید (336-413ه-) 370
- اشاره 379
- - تأثیرات دارالعلم های شیعی بر رشدسیاسی شیعه در قرن چهارم 380
- 2- مبلغان زیدیه 383
- 3 داعیان اسماعیلیه 385
- 4- ادب سیاسی شیعه در قرن چهارم 391
- الف) امامت و وصایت: 392
- ب) مظلومیت اهل بیت^: 393
- ج) مهدویت و مهدی منتظر: 394
- فصل دهم: مقومات اجتماعی رشد مکتب تشیع در قرن چهارم 398
- اشاره 398
- 1- مفهوم عدالت در تشیع و نگرش شیعه به این اصل در قرون نخستین اسلامی 399
- گفتار اول: عدالت خواهی علویان و شیعیان 399
- 2- نقش عدالت گرایی کارگزاران سیاسی شیعه در 403
- اشاره 408
- گفتار دوم: ارتباط متقابل برابری خواهی علویان و شیعیان و گرایش اقوام دیگر به تشیع در قرن چهارم 408
- 1- عوامل تقویت نارضایتی و متعاقب آن استقلال طلبی اقوام در قرون نخستین اسلامی 410
- 2- پایان سیطرۀ دستگاه خلافت و تأسیس دولت های علوی و شیعی 414
- اشاره 420
- بخش چهارم: موانع رشد سیاسی تشیع در قرن چهارم (علل بازدارنده) 420
- درآمد 421
- گفتار اول: اختلافات امرای شیعی 423
- فصل یازدهم: موانع داخلی 423
- گفتار دوم: تسامح مذهبی در دولت های شیعی 425
- گفتار سوم: اقدامات منسوبان به تشیع 427
- غالیان 427
- قرمطیان 431
- گفتار چهارم: فرقه گرایی در بین شیعیان 437
- فصل دوازدهم: موانع خارجی 438
- اشاره 438
- گفتار اول: اقدامات خلفای عباسی 439
- گفتار دوم: فتنه انگیزی مفتیان حنبلی 444
- گفتار سوم: تعصبات و افراط گرایی عامه (سنّیان) 452
- گفتار چهارم: تفوق تدریجی ترکان 457
- گفتار پنجم: قتل عام و نسل کشی شیعیان 458
- قتل عام شیعیان در إفریقیه 458
- اشاره 458
- ری 461
- 1- غزنویان 461
- گفتار ششم: تهاجمات خارجی 461
- مولتان 462
- 2- غزان 463
- 3- صلیبی ها 466
- 4- امویان اندلس 467
- 5- خوارج 468
- 6- ایوبیان 469
- نتیجه گیری نهایی 472
- فهرست جدول ها 480
- فهرست نقشه ها 483
- فهرست نمودار ها 484
- فهرست منابع 485
- فهرست منابع دیجیتال 502
- فهرست مقالات 505
- فهرست مطالب و مقالات از شبکه جهان پهنا (اینترنت) 508
- پیوست شماره 1: مورخان شیعه در قرن چهارم 514
- پیوست شماره 2: ترجمه چکیده به زبان عربی 529
- پیوست شماره 3: ترجمه چکیده به زبان انگلیسی 533
- پیوست شماره 4: ترجمه چکیده به زبان فرانسوی 537
1- ابن تومرت بنیان گذار سلسله موحدین.
2- رهبر نهضت استعمار ستیزانه مردم سودان علیه انگلیسیها.
فهرست جدول ها
جدول شماره 1: اسامی و مشخصات کلّی و مشخصات نایبان خاص امام زمان(عج)
جدول شماره 2: اسامی و مشخصات کلی خلفای عباسی در قرن چهارم
جدول شماره 3: اسامی و مشخصات کلی امرای ادریسی در مغرب
جدول شماره 4: اسامی و مشخصات کلی امرای علوی طبرستان
جدول شماره 5: اسامی و مشخصات کلی ائمه رسی در یمن تا ابتدای قرن چهارم
جدول شماره 6: اسامی و مشخصات کلی فرمانروایان آل اخیضر در یمامه
جدول شماره 7: مشخصات کلّی دولت های شیعی در قرن دوم و سوم
جدول شماره 8: اسامی و مشخصات کلی امیران بنی دلف جدول شماره 9: امارت های محلی شیعی در قرن دوم و سوم
جدول شماره 10: وزرا و صاحب منصبان آل فرات در قرن چهارم
جدول شماره 11: صاحب منصبان سیاسی از آل نوبخت در قرن چهارم
جدول شماره 12: اسامی و مشخصات کلی امرای دیالمه فارس
جدول شماره 13: اسامی و مشخصات کلّی امرای دیالمۀ عراق و اهواز و کرمان