قاعده لطف و اثبات وجود امام حی صفحه 141

نیز اگر مراد، افرادی هستند که در اطراف بلادند و به این امام، هنگام ظهور نص بر او و نصب امامتش عالم نیستند، پاسخ این است که تا زمانی که از فوت امام قبلی و نصب امام جدید، آگاه نشده اند، علمشان به امام قبلی، برای تصرف در امور تحت سرپرستی و تدبیر والیان و امرای او کافی است.(1)

بنابر بیان ایجی از متکلمان اهل سنت «رسیدن احکام امام و نصب متولیان، کافی است و لازم نیست انسان برای نفع بردن، به خود امام دسترسی داشته باشد».(2)

5. کفایت خبر از پیامبر (و بحث فترت)

اگر دیدن و ارتباط با امام لازم نبوده، خبر رساندن از او کافی باشد، همین مطلب را در مورد پیامبر نیز می توان گفت و در این فرض، به امام و اثبات او نیازی نیست؛(3) علاوه بر آنکه وقتی از نظر قرآن، فترت رسول جایز است،(4) فترت و نبودن امام نیز به طریق اولی قابل پذیرش است.(5)

پاسخ این اشکال، روشن است. میان اخباری که از پیامبر و شریعت او به ما می رسد و امام حاضر و معصومی، پشتوانه آن است با اخباری که چنین پشتوانه ای ندارد، تفاوت مهم و غیرقابل انکاری وجود دارد. در فرض اول، امام معصوم، مانع بروز خطا و ایجاد انحراف در روایات پیامبر می شود. وجود این پشتوانه بی بدیل، اطمینان خاطری به نسل های آینده می دهد که متدیّن به همان شریعتی هستند که پیامبر گرامی6 اسلام آورده است.(6) با این بیان، اشکال فترت نیز دفع می شود.

مرحوم شیخ صدوق در مورد بحث فترت، در بیانی مفصل و جامع می گوید:

1- سید مرتضی، الشافی، ج1، ص44و 51.
2- ایجی، میر سید شریف، شرح المواقف، ج 8، ص347.
3- قاضی عبدالجبار معتزلی، المغنی، ج20، ص24.
4- سوره مائده: 19؛ «یا أَهْلَ الْکِتابِ قَدْ جاءَکُمْ رَسُولُنا یُبَیِّنُ لَکُمْ عَلی فَتْرَهٍ مِنَ الرُّسُل؛ ای اهل کتاب! پیامبر ما به سوی شما آمده که در دوران فترت رسولان [حقایق را] برای شما بیان می کند».
5- همان گونه که در مورد انبیا، فترت اتفاق افتاد و در پاره ای از زمان، پیامبری در میان مردم نبود، در مورد امامان نیز فترت می تواند رخ دهد و در وقتی از اوقات، امام میان مردم نباشد؛ در نتیجه، دیدگاه امامیه مبنی بر ضرورت وجود امام در هر زمان باطل می شود (قاضی عبدالجبار، المغنی، ج20، ص19).
6- سید مرتضی، الشافی، ج1، ص51؛ شیخ طوسی، الاقتصاد، ص303.