- اشاره 1
- بخش اول: کلیات 1
- پیشینه تحقیق 4
- اشاره 8
- معنای لغوی 8
- اشاره 8
- الف. واژه لطف 8
- ب. واژه امام 9
- معنای لغوی 9
- اشاره 9
- تعریف امامت در بیان دانشمندان شیعه 10
- معنای اصطلاحی 10
- تعریف امامت در بیان دانشمندان اهل سنت 12
- تحلیل و بررسی 13
- تاریخ قاعده لطف 23
- اشاره 27
- نجات در یهودیت 27
- نجات در مسیحیت 28
- ارزیابی 30
- اشاره 31
- اشاره 32
- 1. حسن و قُبح عقلی 32
- اشاره 32
- معانی و کاربرهای حسن و قبح 34
- تحریر محل نزاع 35
- ادله موافقان 36
- ادله مخالفان 39
- تتمیم بحث 40
- اشاره 41
- مفهوم شناسی واژه «حکیم» 41
- 2. حکمت الهی 41
- اثبات حکمت الهی 44
- اثبات غایت مندی افعال الهی 45
- غایت فعلی و غایت فاعلی 45
- اشاره 45
- 4. انسان و اختیار 47
- 5. رحمت الهی 49
- اشاره 52
- 6. تکلیف الهی 52
- اشاره 54
- ب. تحقق تکالیف عقلی 54
- الف. قرار دادن در معرض مقامات عالی و تحصیل ثواب 54
- ج. انسان اجتماعی و نیاز به دستورات الهی 55
- انواع هدایت 55
- 7. نیاز به هدایت های الهی 55
- اشاره 55
- 1. تعریف 59
- الف . لطف محصّل و لطف مقرّب 63
- اشاره 63
- ب. اقسام لطف به اعتبار فاعل 68
- اشاره 69
- 3. تبیین برهان لطف 69
- دلایل عدلیه بر وجوب لطف 70
- 1. حکمت الهی 70
- اشاره 70
- 3. عدل الهی 74
- 4. آیات قرآن 75
- اشاره 77
- دیدگاه منکران قاعده لطف 77
- 1. نفی وجوب علی الله 78
- 2. انگیزش بدون واسطه 79
- 3. تعارض قاعده لطف با وجود کافران 80
- 4. تعارض قاعده لطف با إِخبار الهی به شقاوت برخی انسان ها 82
- 5. لزوم وجود پیامبر یا امام معصوم در هر زمان 82
- 6. تمام نبودن قاعده لطف 83
- اشاره 86
- اشاره 87
- راز ختم نبوت 87
- 1. خاتمیت دین اسلام 87
- اشاره 87
- اشاره 90
- هدایت و ولایت 95
- 3. لزوم امتثال تکالیف 96
- 4. انسان، زندگی اجتماعی و حکومت 98
- 5. انسان، ویژگی ها و کج رفتاری های او 102
- اشاره 104
- 6. انسان و تکامل 104
- مفهوم تکامل 105
- تبیین و بررسی 106
- اشاره 109
- سیر تاریخی قاعده لطف برای اثبات امامت 109
- تحلیل و بررسی 120
- دیدگاه نویسنده 124
- کیفیت جریان ولایت الهی 128
- اشاره 131
- 1. عدم عمومیت قاعده لطف 132
- 2. نارسایی استدلال به سیره عقلائیه 137
- 3. لزوم تعدد امام 139
- 4. عدم امکان معرفت امام و اوامر او 140
- 5. کفایت خبر از پیامبر (و بحث فترت) 141
- 7. نصب الهی امام 144
- 8. ناهماهنگی دلیل و مدّعی 145
- 9. بدل داشتن امامت 147
- 10. امامت و احتمال وجود مفسده 152
- 11. کفایت ارائه طریق در امتثال تکالیف 156
- 12. ناهماهنگی قاعده با غیبت امام 159
- 13. تنافی روایات با قاعده لطف 166
- اشاره 170
- 14. غیبت امام و نظریه رجوع به صحابه 170
- غیبت برخی حجت های الهی 172
- سخن پایانی 175
- اشاره 178
- 1. ضرورت وجود کارشناس دینی 179
- 2. برهان حفظ شریعت 183
- 3. بیان تفاصیل شریعت 185
- 4. چالش های مهم 187
- آیات و روایات 187
- بررسی ارتباط و تمایز 190
2. اقسام لطف
اشاره
برای لطف دو نوع تقسیم ارائه شده است:
الف . لطف محصّل و لطف مقرّب
در بحث قبل، ضمن تعریف قاعده لطف در بیان متکلمان، به وجود تفاوت در تعریف متکلمان از این قاعده اشاره شد. مرحوم شیخ مفید، لطف را فقط با نگاه مقربیت و مبعدیت تبیین کرد؛ ولی متکلمان پس از وی، مانند سید مرتضی، شیخ طوسی، ابواسحاق نوبختی و همچنین قاضی عبدالجبار معتزلی، در تعریف لطف، عنوان انگیزشی به طاعت یا انجام طاعت را مطرح کردند و کسانی مانند قاضی عبدالجبار، سید مرتضی و شیخ طوسی با انقسام لطف، مقربیت را قسمی از لطف دانستند و مرحوم حمصی رازی، تعریف قاعده را در قالب تقسیم آن مطرح کرد. از زمان خواجه نصیرالدین طوسی به بعد، تعریف واحدی از لطف مشاهده می شود که همان تعریف شیخ مفید است. هرچند آقای علی ربانی گلپایگانی از متکلمان معاصر، در تعریف لطف، انگیزه بخش بودن را به جای مقربیت مطرح کرد.(1)
نکته قابل دقت، این است که عموم متکلمانی(2) که در تعریف قاعده لطف، واژه «تقرّب» را به کار برده اند، دیگر تقسیمی برای آن نگفتند؛ ولی متکلمانی مانند سید مرتضی، شیخ طوسی، حمصی رازی و قاضی عبدالجبار که بحث انگیزش را مطرح کرده اند، برای لطف، تقسیم قائل شده اند که در بیان تعریف، اشاره شد.
مرحوم علامه حلی در کشف المراد، لطف را به مقربیّت تعریف کرده، آن را برای لطف مقرب ذکر می نماید و سپس به لطف محصل اشاره می کند. از ظاهر کلام او استفاده می شود تعریف به مقربیت، شامل لطف محصل نیست.(3) وی در شرح کتاب الیاقوت، تقسیم
1- ربانی گلپایگانی، علی، القواعد الکلامیه، ص97؛ «و اللطف فی اصطلاح المتکلّمین من صفات فعله تعالی و یقصد به کلّ فعل یدعو المکلف إلی الطاعه و یزجره عن المعصیه». البته ایشان در کتاب محاضرات فی الالهیات لطف را این گونه بیان کرده است: «و اللّطف عند المتکلّمین عباره عمّا یقرّب المکلّف إلی الطاعه، و یبعّده عن المعصیه»، ص191.
2- مانند خواجه نصیرالدین طوسی، ابن میثم بحرانی، علامه حلی و فاضل مقداد.
3- کشف المراد، ص106؛ «اللطف هو ما یکون المکلف معه أقرب إلی فعل الطاعه و أبعد من فعل المعصیه... هذا اللطف المقرِّب. و قدیکون اللطف محصِّلًا، و هو ما یحصل عنده الطاعه من المکلف علی سبیل الاختیار، و لولاه لم یطع مع تمکنه فی الحالین».