قاعده لطف و اثبات وجود امام حی صفحه 82

به طاعت، نزدیک و از گناه، دور نشده اند؛ پس لازم است چنین تعبیر شود: لطف، آن است که صلاحیت برای نزدیک گرداندن (به طاعت) و دور کردن (از گناه) را دارد.(1)

4. تعارض قاعده لطف با إِخبار الهی به شقاوت برخی انسان ها

سعدالدین تفتازانی برای انکار قاعده لطف، چنین استدلال کرده است:

اگر لطف بر خدا واجب بود ]که در سایه آن، اطاعت الهی تحقق یابد[ دیگر خداوند نباید به سعادت برخی انسان ها و شقاوت گروه دیگر، خبر دهد؛ به گونه ای که دیگر اطاعت نشود؛ زیرا این مسئله، باعث یأس و اغرای بر معصیت ]و جرئت بر گناه[ می شود که امری قبیح است.(2)

به این اشکال، پاسخ(3) داده شده است که یأس و تجرّی بر گناه، از لوازم اِخبار به سعادت و شقاوت به صورت مطلق است؛ بدین معنا که خداوند بگوید گروهی در هر صورت به بهشت رفته و برخی دیگر دوزخی هستند؛ در حالی که وعده خداوند به بهشت، همراه با انذار و ترساندن از مخالفت خدا و دخول در آتش است؛ چنانکه پیامبرش را نیز از شرک بر حذر داشته، به وی فرموده است: «لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ»؛(4) و وعید او به دوزخ، همراه با امید به غفران و شفاعت و ورود به بهشت است؛ چنانکه همه بندگانش را به بازگشت به خویش دعوت کرده و فرموده است:

یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً؛(5)

5. لزوم وجود پیامبر یا امام معصوم در هر زمان

تفتازانی، اشکال دیگری نیز به قاعده لطف وارد کرده و آن اینکه لازمه پذیرش این قاعده، ضرورت وجود پیامبر و معصوم در هر زمان و هر شهر است، تا امر به معروف و

1- خرازی، سید محسن، «قاعده لطف»، فصل نامه انتظار موعود، ش8.
2- تفتازانی، شرح المقاصد، ج 4، ص323.
3- ربانی گلپایگانی، علی، القواعد الکلامیه، ص113.
4- سوره زمر: 65.
5- سوره زمر: 53؛ «ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می آمرزد».