چکیده مقالات همایش ژئوپلیتیک شیعه 16 و 17 آبان ماه 1391 ایران - تهران صفحه 1

سخن ناشر

: به قلم استاد انصاری بویراحمدی(1)

بسم الله الرَّحمن الرَّحیم

{ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ و الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ اْلإِسْلامَ دینًا }(2)

ژئوپلیتیک، دانش مطالعه ارتباط بین جغرافیا، قدرت و سیاست است. مفهوم ژئوپلیتیک به دلیل آن که دارای پهنه وسیع بوده و با رویکردها و تعابیر مختلف از آن یاد شده است، دارای تعریف واحدی نیست.(3) برخی فراسوی مفهوم کلاسیک ژئوپلیتیک، آن را از دیدگاهی گسترده تر از عوامل جغرافیایی و سیاسی، مورد مطالعه قرار داده اند؛ تا آنجا که ژئوپلیتیک را، هنر و فرآیند رقابت جهانی دانسته اند و....

در یک نگرش کلی می توان گفت: برخی تعاریف از یک جامعیت نسبی برخوردارند (4) که امید است با تکامل علم ژئوپلیتیک به تعریف واحدی از آن دست یابیم. انشاءالله.

دنیای ژئوپلیتیکی حضرت آدم و حوا به عمق، عظمت و بزرگی دنیای امروز نبود. اهلی شدن چهارپایان به انسان کمک کرد تا چند فرسخی بیشتر از مکان خود فاصله بگیرد. اختراع چرخ، زندگی انسان را متحول نمود، پیدایش نیروی بخار دگرگونی بیشتری در زندگی انسان ها پدید آورد، که ژئوپلیتیک طبیعت را در پی داشت. ابداع تلگراف، سرعت و مسافت را افزایش داد. اختراع رادیو امتداد گوش ها، تلویزیون امتداد چشم ها، قطار و ماشین و هواپیما، امتداد پاها و با اینترنت باز هم گوش ها و چشم ها و پاها درازتر شده اند؛ که این مهّم ژئوپلیتیک تمدنّی را به دنبال داشت. اما بحث از امتداد گوش و چشم و پا فراتر است و به حق وارد انگاره و دنیای تازه ای شده ایم. امروز بحث بر سر امتداد فرهنگ ها و وسایل فرهنگی است که از آن به عنوان ژئوپلیتیک ایدئولوژی و فرهنگ نام می بریم. همچنان که می توانیم از آن به عنوان ژئوپلیتیک مدرن نیز نام ببریم.

از دیدگاه تشیع نقش عوامل و آثار معنوی و انسانی پررنگ تر از عوامل مادی و جغرافیایی در ژئوپلیتیک است. از نقش دانش بنیادی و هم از نقش دانش کاربردی نباید غافل بود. لذا همانگونه که فضای جغرافیایی در مناسبات بین المللی و روابط دولت ها نقش ژئوپلیتیکی دارد، فرهنگ دین نیز چنین تأثیراتی دارد. همانگونه که اندیشه ها و کنش و واکنش های سیاسی در تمام سطوح(5) تأثیر گذار است. ژئوپلیتیک فرهنگ دینی نیز در قلمرو خاص خود، یک نوع از محصولات سیستم ژئوپلیتیک جهانی است.

1- . حجهالاسلام و المسلمین انصاری بویراحمدی استاد حوزه و دانشگاه.
2- . مائده / 3.
3- . سیر نظور تعاریف مختلف تا آنجا پیش رفته که از طرف متخصصین و صاحبان نظر، بیش از 30 (سی) تعریف برای ژئوپلیتیک ارائه شده است.
4- . در بین تعاریف ارائه شده از ژئوپلیتیک، تعریف استاد محمد رضا حافظ نیا، استاد دانشگاه تربیت مدرس در اثر ارزنده ایشان، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، ص 37، از جامعیت بالایی برخوردار است.
5- . اعم از ملّی، منطقه ای، قاره ای و بین المللی.