بررسی نظریه حق الطاعه صفحه 1

مقدمه

بسم اللّه الرحمن الرحیم

همۀ تلاش های فقیهان به جهت اطاعت دقیق تر بندگان نسبت به حق تعالی است. مجاهدۀ اصلی یک فقیه اصولی آن است که قواعد و احکامی را استنباط نماید که راه صحیح اطاعت خداوند متعال را روشن تر سازد.

در میان قواعد اصولی، یکی از قواعد مهمی که مورد تسالم کثیر و بلکه همۀ اصولیین بوده است، قاعدۀ عقلی قبح عقاب بلابیان است. بر حسب این قاعده تا مادامی که نسبت به تکلیفی از طرف شارع بیانی وارد نشود، مخالفت با آن استحقاق عقاب را به دنبال نخواهد داشت.

مرحوم شهید صدر رحمه الله با ابداع و پردازش نظریۀ حق الطاعه، قاعده ای حاکم بر نظریۀ قبح عقاب بلابیان را بر کرسی علم اصول نشانده است. بر حسب این قاعده، احتمال تکلیف از نظر عقل موجب تنجّز و قطعیت آن است و مخالفت با آن در فرض وجود واقعی آن، موجب استحقاق عقاب خواهد بود. گرچه برخی ادعا دارند که این نظریه قبل از ایشان توسط فقیه