بررسی نظریه حق الطاعه صفحه 39

با توجه به مطالبی که ذکر کردیم معلوم می شود دائرۀ حق الطاعه در نظر قائلین به آن بسیار وسیع است و تکالیف قطعی، مظنون، مشکوک و حتی تکالیف موهوم را شامل می شود؛ چون ملاک اصلی در استقرار حق الطاعه طبق این نظریه، مجرد انکشاف است به هر مقداری که باشد. لذا حق الطاعه در همه تکالیف مکشوف، چه به نحو قطعی و چه به نحو غیر قطعی ثابت است؛ زیرا همان گونه که قطع کاشف می باشد ظن، شک و وهم نیز به نحوی واجد جهت کشف می باشند، اگر چه کشف آن ها ناقص یا ضعیف است. انکشاف قطع، تام است ولی در ظن، جهت کشف رجحان دارد و در شک، جهت کشف و عدم آن مساوی است و در وهم احتمال کشف ضعیف است، ولی اصل انکشاف در همه این تکالیف وجود دارد. لذا اگر احتمال تکلیف، ضعیف هم باشد باید امتثال شود.

فرق بین قطع و غیر قطع

به نظر شهید صدر رحمه الله از دید عقل، فرقی بین قطع و غیر قطع از حیث امتثال وجود ندارد و همان گونه که عقل، امتثال تکلیف مقطوع را لازم می داند، امتثال تکلیف مظنون، مشکوک و موهوم را هم لازم می داند. در عین حال، تفاوت هایی بین قطع و غیر قطع وجود دارد.(1)

فرق اول

قطع را نمی توان از منجزیت تجرید و تفکیک کرد، ولی ظن و شک و وهم