- مقدمه 3
- اشاره 6
- فصل اول: مروری بر زندگی امام محمدباقر علیه السلام از ولادت تا شهادت 6
- ولادت امام 7
- نَسَب امام 9
- کنیه امام 14
- اشاره 15
- القاب امام 15
- باقر 16
- لقب باقر(شکافنده علوم) در منابع 17
- باقر در دیگر منابع تاریخی(به روایت جابر بن عبدالله انصاری) 19
- اشاره 26
- همسران امام 26
- 1. ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر 26
- اشاره 27
- 1. جعفر بن محمد الصادق علیه السلام 27
- فرزندان امام 27
- 2. ام حکیم، دختر اسید بن مغیره ثقفی 27
- 3. دو ام ولد 27
- 2. عبدالله بن محمد 28
- 3. ابراهیم بن محمد 28
- 4. (عبدالله) یا عبیدالله بن محمد 29
- 5. علی بن محمد 29
- 6. ام سلمه، بنت محمد 29
- 7. زینب، بنت محمد 29
- شمایل امام 30
- امام باقر علیه السلام از نظر طبقات رجال حدیث اهل سنت 32
- نقش انگشتری امام 32
- وفات امام 34
- اشاره 37
- فصل دوم: فعالیت های سیاسی امام باقر علیه السلام 37
- امام باقر علیه السلام در دوران حکومت بنی امیه 38
- خلفای هم عصر دوران امامت آن حضرت 42
- اشاره 42
- 1. ولید بن عبدالملک (86 96ق) 42
- 2. سلیمان بن عبدالملک(96 99ق) 43
- 3. عمر بن عبد العزیز(99 101ق) 44
- 4. یزید بن عبدالملک (101 105) 47
- 5. هشام بن عبدالملک (سال 105 114ق) 48
- اقدامات و مواضع امام باقر علیه السلام در برابر خلفا 52
- امام باقر علیه السلام و قیام زید بن علی بن الحسین علیه السلام 57
- اشاره 60
- فصل سوم: فعالیت های فرهنگی امام باقر علیه السلام و مواضع آن حضرت 60
- اوضاع علمی و فرهنگی عصر امام علیه السلام 61
- پیشنهادِ دستور ضرب سکه اسلامی 62
- اشاره 65
- 1. پاسخ امام به نافع مولی بن عمر 65
- پاسخ امام باقر علیه السلام به شبهات و پرسش های دانشمندان عامه 65
- 2. پاسخ امام باقر علیه السلام به مرد اعرابی 67
- اشاره 70
- مواضع امام باقر علیه السلام در برابر فرقه ها و مذاهب مختلف 70
- فرقه خوارج 71
- فرقه غُلات و افتراءزنندگان به ائمه علیهم السلام 72
- فصل چهارم: سجایا و مکارم اخلاقی امام باقر علیه السلام 75
- اشاره 75
- الگو و سرمشق عابدان 76
- سجایا و مکارم اخلاقی امام باقر علیه السلام 76
- تسلیم در برابر مصیبت ها 77
- صاحب عالی ترین منزلت عرفانی 78
- نسل ماندگار کوثر 79
- وارث رسول خدا و همه پیامبران علیهم السلام 80
- برترین واعظ 82
- خواندن نماز فراوان 83
- تلاوت قرآن و یاد خدا 83
- بخشندگی و کرامت امام باقر علیه السلام 84
- بی رغبتی امام به دنیا 85
- شکیبایی و بردباری در روابط اجتماعی 86
- ابراز محبت به خانواده 87
- علم امام باقر علیه السلام به غیب 90
- رفتار امام با یاران و دیگر مردم 93
- نمونه ای از کرامت و اعجاز امام 93
- اشاره 97
- فصل پنجم: امام باقر علیه السلام در سخنان دانشمندان اهل سنت 97
- اشاره 98
- مقام امام باقر علیه السلام از دیدگاه بزرگان اهل سنت 98
- الف) امام باقر علیه السلام از دیدگاه تابعین 99
- محمد بن منکدر (م130ه. ق) 99
- اشاره 99
- 2. مالک بن أعین جُهَنی (م148ه.ق) 100
- 3. عبدالله بن عطا (راوی قرن دوم هجری) 101
- 4. أبرش کلبی 102
- 5. عکرمه بربری 102
- اشاره 103
- ب) امام باقر از دیدگاه متقدمین از دانشمندان اهل سنت 103
- محمد بن سعد زهری (م230ه.ق) 103
- ابن قتیبه دینوری (م213 276ه.ق) 104
- علی بن الحسین بن هبه الله شافعی، معروف به ابن عساکر (م571ه.ق) 105
- حافظ ابو نعیم اصفهانی(م 336 430ه.ق) 105
- عطار نیشابوری(م627ه.ق) 106
- ابوسالم محمد بن طلحه شافعی(م652ه.ق) 107
- سبط ابن جوزی(م581 654ه.ق) 108
- ابن ابی الحدید معتزلی(م586 656ه.ق) 108
- شرف الدین ابو محمد عمر بن شجاع الدین محمد موصلی شافعی (م576 660 ه. ق) 109
- محمد بن احمد بن ابی بکر قرطبی(م 671ه.ق) 109
- ابوزکریا محیی الدین بن شرف نووی (م631 676ه.ق) 110
- ابن منظور مصری (م630 711ه.ق) 111
- ابن خلکان شافعی (م681ه.ق) 111
- احمد بن تیمیه حرّانی(م661 728ه.ق) 112
- شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان الذهبی(م673 748ه.ق) 112
- صلاح الدین خلیل بن ابیک صفدی (م764ه.ق) 113
- عبدالله بن اسعد بن علی یافعی (م768ه. ق) 114
- ابن کثیر دمشقی (م 701 774ه.ق) 115
- فضل الله بن روزبهان خنجی اصفهانی (م850 927ه.ق) 116
- محمّد بن موسی الدمیری الشافعی (م808ه.ق) 116
- ابن صبّاغ مالکی (م784 855ه.ق) 116
- احمد بن حجر هیتمی مکّی(م807 974 ه.ق 118
- شمس الدین محمّد بن طولون(م880 953 ه.ق) 118
- اشاره 119
- ج) امام باقر علیه السلام از دیدگاه متاخرین اهل سنت 119
- احمد بن یوسف قرمانی (م939 1032ه.ق) 119
- عبدالحی بن العماد الحنبلی(م1032 1089ه.ق) 120
- محمد بن علی صبان (م 1206 ه.ق) 120
- فرید وجدی (م1295 1373 ه.ق) 121
- الشیخ أبو الفوز محمد بن أمین البغدادی المشتهر بالسویدی (م1246ه.ق) 121
- عبدالعزیز سید الأهل 121
- محمد ابو زهره از بزرگان علمای مصر(م 1316ه.ق) 122
- محمد بن عبدالفتاح الحنفی (م1330 1413ه.ق) 123
- احادیث و جایگاه امام باقر علیه السلام در صحاح ستّه 124
- اشاره 124
- امام باقر علیه السلام ، مجدّد دین 126
- حدیث حج 127
- مفسر بودن امام 128
- اشاره 130
- فصل ششم: سخنان امام باقر علیه السلام در منابع اهل سنت 130
- 1. زیبایی حلمِ با علم 131
- اشاره 131
- سخنان امام باقر علیه السلام در منابع اهل سنت 131
- 2. کوچک شمردن دنیا 131
- 3. فضیلت عالم بر عابد 131
- 6. دنیا در نظر امام 132
- 5. پرهیز از کسالت 132
- 4. پرهیز از دشمنی 132
- 7. پاکدامنی، بهترین عبادت 133
- 8. شرایط قاری قرآن 133
- 9. تسلیم امر خدا بودن 133
- 12. مشکل ترین اعمال 134
- 10. زدوده شدن عقل به واسطه تکبر 134
- 11. سلاح مردمان پست 134
- 13. پافشاری بر دعا 135
- 16. اخلاق خوب و مدارا کردن 135
- 15. ثروت و عزت در قلب مؤمن 135
- 14. دوستی برادر دینی 135
- 17. سفارش به فرزند 136
- 19. توصیه های اخلاقی امام باقر علیه السلام 137
- 18. حق برادری 137
- سخن آخر 142
- کتاب نامه 144
3. عبدالله بن عطا (راوی قرن دوم هجری)
3. عبدالله بن عطا (راوی قرن دوم هجری)(1)
از بزرگان تابعین بود که درباره شخصیت علمی ابوجعفر می گوید علما در برابر امام سر تعظیم فرود آوردند. ابن عماد حنبلی در کتاب خود از قول عبدالله بن عطا آورده است:
قَالَ عبدالله بْنُ عَطَاءٍ الْمَکِّیُ مَا رَأَیْنَا الْعُلَمَاءَ عِنْدَ أَحَدٍ أَصْغَرَ مِنْهُم عِنْدَ ابی جَعْفَرٍ علیه السلام یَعْنِی الْبَاقِرَ وَ لَقَد رَأَیْتُ الْحَکَمَ بْنَ عُیَیْنَهَ مَعَ جَلَالَتِهِ وَ سِنِّهِ عِنْدَهُ کَأَنَّهُ صَبِیٌّ بَیْنَ یَدَی مُعَلِّمٍ یَتَعَلَّمُ مِنْه.(2)
عبدالله بن عطا می گوید: من علما را نزد هیچ کس کوچک تر از نزد ابی جعفر ندیدم؛ زیرا همگی در برابر او متواضع بودند و به حق و دانش او معرفت داشتند و از او علم فرامی گرفتند. حکم بن عیینه(3) را با آن جلالت و سن مشاهده کردم که در مقابل او نشسته است و از او علم فرا می گیرد؛ آن گونه که کودک به نزد معلم رفته و از او علم فرامی گیرد.
این در حالی است که حکم بن عیینه بنا بر نقل راویان از بزرگ ترین علمای عصر خود بوده است؛ چنان که مجاهد بن رومی می گوید: حَکَم را در مسجد خیف مشاهده کردم، در حالی که علمای مردم همگی عیال (نیازمند) او بودند و از او بهره می بردند.(4)
1- عبدالله بن عطا از مشایخ سفیان ثوری است و کسی است که از امام باقر علیه السلام روایت می کند.
2- شذرات الذهب، ج1، ص149؛ همچنین نک: تاریخ مدینه دمشق، ج57، ص217؛ تذکره الخواص، ص302؛ ابو محمد عبدالله بن سعد یافعی یمنی شافعی، مراه الجنان، ج1، ص274؛ البدایه والنهایه، ج9، ص322.
3- یکی از فقهای بزرگ کوفه، متوفی 115.
4- تهذیب التهذیب، ج2، ص134.