- مقدمه 3
- فصل اول: مروری بر زندگی امام محمدباقر علیه السلام از ولادت تا شهادت 6
- اشاره 6
- ولادت امام 7
- نَسَب امام 9
- کنیه امام 14
- اشاره 15
- القاب امام 15
- باقر 16
- لقب باقر(شکافنده علوم) در منابع 17
- باقر در دیگر منابع تاریخی(به روایت جابر بن عبدالله انصاری) 19
- 1. ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر 26
- همسران امام 26
- اشاره 26
- 1. جعفر بن محمد الصادق علیه السلام 27
- فرزندان امام 27
- اشاره 27
- 3. دو ام ولد 27
- 2. ام حکیم، دختر اسید بن مغیره ثقفی 27
- 2. عبدالله بن محمد 28
- 3. ابراهیم بن محمد 28
- 7. زینب، بنت محمد 29
- 5. علی بن محمد 29
- 4. (عبدالله) یا عبیدالله بن محمد 29
- 6. ام سلمه، بنت محمد 29
- شمایل امام 30
- نقش انگشتری امام 32
- امام باقر علیه السلام از نظر طبقات رجال حدیث اهل سنت 32
- وفات امام 34
- فصل دوم: فعالیت های سیاسی امام باقر علیه السلام 37
- اشاره 37
- امام باقر علیه السلام در دوران حکومت بنی امیه 38
- اشاره 42
- خلفای هم عصر دوران امامت آن حضرت 42
- 1. ولید بن عبدالملک (86 96ق) 42
- 2. سلیمان بن عبدالملک(96 99ق) 43
- 3. عمر بن عبد العزیز(99 101ق) 44
- 4. یزید بن عبدالملک (101 105) 47
- 5. هشام بن عبدالملک (سال 105 114ق) 48
- اقدامات و مواضع امام باقر علیه السلام در برابر خلفا 52
- امام باقر علیه السلام و قیام زید بن علی بن الحسین علیه السلام 57
- فصل سوم: فعالیت های فرهنگی امام باقر علیه السلام و مواضع آن حضرت 60
- اشاره 60
- اوضاع علمی و فرهنگی عصر امام علیه السلام 61
- پیشنهادِ دستور ضرب سکه اسلامی 62
- اشاره 65
- 1. پاسخ امام به نافع مولی بن عمر 65
- پاسخ امام باقر علیه السلام به شبهات و پرسش های دانشمندان عامه 65
- 2. پاسخ امام باقر علیه السلام به مرد اعرابی 67
- اشاره 70
- مواضع امام باقر علیه السلام در برابر فرقه ها و مذاهب مختلف 70
- فرقه خوارج 71
- فرقه غُلات و افتراءزنندگان به ائمه علیهم السلام 72
- فصل چهارم: سجایا و مکارم اخلاقی امام باقر علیه السلام 75
- اشاره 75
- سجایا و مکارم اخلاقی امام باقر علیه السلام 76
- الگو و سرمشق عابدان 76
- تسلیم در برابر مصیبت ها 77
- صاحب عالی ترین منزلت عرفانی 78
- نسل ماندگار کوثر 79
- وارث رسول خدا و همه پیامبران علیهم السلام 80
- برترین واعظ 82
- خواندن نماز فراوان 83
- تلاوت قرآن و یاد خدا 83
- بخشندگی و کرامت امام باقر علیه السلام 84
- بی رغبتی امام به دنیا 85
- شکیبایی و بردباری در روابط اجتماعی 86
- ابراز محبت به خانواده 87
- علم امام باقر علیه السلام به غیب 90
- نمونه ای از کرامت و اعجاز امام 93
- رفتار امام با یاران و دیگر مردم 93
- فصل پنجم: امام باقر علیه السلام در سخنان دانشمندان اهل سنت 97
- اشاره 97
- مقام امام باقر علیه السلام از دیدگاه بزرگان اهل سنت 98
- اشاره 98
- محمد بن منکدر (م130ه. ق) 99
- الف) امام باقر علیه السلام از دیدگاه تابعین 99
- اشاره 99
- 2. مالک بن أعین جُهَنی (م148ه.ق) 100
- 3. عبدالله بن عطا (راوی قرن دوم هجری) 101
- 4. أبرش کلبی 102
- 5. عکرمه بربری 102
- محمد بن سعد زهری (م230ه.ق) 103
- اشاره 103
- ب) امام باقر از دیدگاه متقدمین از دانشمندان اهل سنت 103
- ابن قتیبه دینوری (م213 276ه.ق) 104
- حافظ ابو نعیم اصفهانی(م 336 430ه.ق) 105
- علی بن الحسین بن هبه الله شافعی، معروف به ابن عساکر (م571ه.ق) 105
- عطار نیشابوری(م627ه.ق) 106
- ابوسالم محمد بن طلحه شافعی(م652ه.ق) 107
- سبط ابن جوزی(م581 654ه.ق) 108
- ابن ابی الحدید معتزلی(م586 656ه.ق) 108
- شرف الدین ابو محمد عمر بن شجاع الدین محمد موصلی شافعی (م576 660 ه. ق) 109
- محمد بن احمد بن ابی بکر قرطبی(م 671ه.ق) 109
- ابوزکریا محیی الدین بن شرف نووی (م631 676ه.ق) 110
- ابن منظور مصری (م630 711ه.ق) 111
- ابن خلکان شافعی (م681ه.ق) 111
- شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان الذهبی(م673 748ه.ق) 112
- احمد بن تیمیه حرّانی(م661 728ه.ق) 112
- صلاح الدین خلیل بن ابیک صفدی (م764ه.ق) 113
- عبدالله بن اسعد بن علی یافعی (م768ه. ق) 114
- ابن کثیر دمشقی (م 701 774ه.ق) 115
- ابن صبّاغ مالکی (م784 855ه.ق) 116
- فضل الله بن روزبهان خنجی اصفهانی (م850 927ه.ق) 116
- محمّد بن موسی الدمیری الشافعی (م808ه.ق) 116
- شمس الدین محمّد بن طولون(م880 953 ه.ق) 118
- احمد بن حجر هیتمی مکّی(م807 974 ه.ق 118
- احمد بن یوسف قرمانی (م939 1032ه.ق) 119
- اشاره 119
- ج) امام باقر علیه السلام از دیدگاه متاخرین اهل سنت 119
- محمد بن علی صبان (م 1206 ه.ق) 120
- عبدالحی بن العماد الحنبلی(م1032 1089ه.ق) 120
- عبدالعزیز سید الأهل 121
- الشیخ أبو الفوز محمد بن أمین البغدادی المشتهر بالسویدی (م1246ه.ق) 121
- فرید وجدی (م1295 1373 ه.ق) 121
- محمد ابو زهره از بزرگان علمای مصر(م 1316ه.ق) 122
- محمد بن عبدالفتاح الحنفی (م1330 1413ه.ق) 123
- احادیث و جایگاه امام باقر علیه السلام در صحاح ستّه 124
- اشاره 124
- امام باقر علیه السلام ، مجدّد دین 126
- حدیث حج 127
- مفسر بودن امام 128
- اشاره 130
- فصل ششم: سخنان امام باقر علیه السلام در منابع اهل سنت 130
- اشاره 131
- 1. زیبایی حلمِ با علم 131
- 2. کوچک شمردن دنیا 131
- سخنان امام باقر علیه السلام در منابع اهل سنت 131
- 3. فضیلت عالم بر عابد 131
- 4. پرهیز از دشمنی 132
- 6. دنیا در نظر امام 132
- 5. پرهیز از کسالت 132
- 7. پاکدامنی، بهترین عبادت 133
- 8. شرایط قاری قرآن 133
- 9. تسلیم امر خدا بودن 133
- 12. مشکل ترین اعمال 134
- 11. سلاح مردمان پست 134
- 10. زدوده شدن عقل به واسطه تکبر 134
- 15. ثروت و عزت در قلب مؤمن 135
- 13. پافشاری بر دعا 135
- 16. اخلاق خوب و مدارا کردن 135
- 14. دوستی برادر دینی 135
- 17. سفارش به فرزند 136
- 19. توصیه های اخلاقی امام باقر علیه السلام 137
- 18. حق برادری 137
- سخن آخر 142
- کتاب نامه 144
همچنین در ادامه بحث، در زمینه اندیشه ها و سفارش های اخلاقی و اجتماعی امام می نویسد:
به دلیل کمال نفسانی و روشنی قلب و قدرت درکش، خداوند حکمت های شگفت انگیزی بر زبان او جاری ساخت و عباراتی درباره اخلاق شخصی و اجتماعی از آن حضرت روایت شده که اگر به آنها عمل شود، یک روش گران بها و جامع از آن در زمینه های اخلاقی به وجود می آید.(1)
محمد بن عبدالفتاح الحنفی (م1330 1413ه.ق)
محمد بن عبدالفتاح الحنفی (م1330 1413ه.ق)
ایشان درباره شخصیت امام باقر علیه السلام می نویسد:
باقر بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب، ملقب به باقر (شکافنده) شده؛ چراکه او دانش را شکافته و از راز و رمز آن آگاه شده و تاریکی های آن را روشن ساخته است. از این رو، او از نهانگاه های گنج های دانش و حقایق احکام و حکمت و معرفت، آن چنان آشکارتر است که جز بر کورچشمان، پنهان نیست و از همین جاست که گفته می شود او شکافنده علم و دربرگیرنده و اوج دهنده آن است و قلبش را صفا بخشیده و علم و عملش را تزکیه کرده و نفسش پاک گردیده و اخلاقش والا گشته و عمر او به طاعت پروردگار سپری شده است.(2)
1- و لکمال نفسه و نور قلبه و قوه مدارکه أنطقه الله تعالی بالحکم الرائعه و رویت عنه عبارات فی الاخلاق الشخصیه و الاجتماعیه ما لو نظم فی سلوک لتکون منه مذهب خُلْق سام. محمد ابوزهره، الامام الصادق حیاته و عصره، آراؤه و فقهه، ص24.
2- «محمد بن علی علیه السلام: هو الباقر بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب7 سمی بالباقر من بقر الأرض أی شقها و أنار مخبآتها و مکامنها فکذلک هو أظهر من مخبآت کنوز المعارف و حقائق الأحکام و الحکمه و اللطائف ما لا یخفی إلا علی منطمس البصیره و من ثم قیل هو باقر العلم وجامعه ورافعه صفا قلبه و زکا علمه و عمله و طهرت نفسه وشرف خلقه و عمرت أوقاته بطاعه مولاه...». (سید محمود القراغولی البغدادی عبدالفتاح الحنفی، جوهره الکلام، صص 132 135)