- مقدمه 1
- فصل یکم: آشنایی با مفاهیم، واژه ها و مبادی تصوّری 3
- امام 3
- درآمد 3
- بخش یکم: کلیات 3
- مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 5
- تفسیر، و کتب تفسیری 6
- تأویل 8
- اهل سنّت 10
- ظهور 11
- مهمترین تفاسیر اهل سنّت 13
- مهمترین تفاسیر اهل سنّت از قرن سوم تا سیزدهم هجری 13
- فصل دوّم: منابع تفسیری اهل سنّت 13
- تفاسیر ابن عربی 18
- فصل سوّم: گزارش اجمالی نتایج تحقیق 21
- بخش دوم: تفاسیر اهل سنّت و باور به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 25
- درآمد (مهدی باوری و اهل سنّت) 25
- اشاره 26
- فصل یکم: اصل اعتقاد به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در تفاسیر اهل سنّت 26
- کلمات صریح مفسران در باور به مهدویت 26
- باور ضمنی و غیرمستقیم به مهدویت 28
- باورداشت مهدویت با بیان اخبار مهدوی 28
- باورداشت مهدویت با بیان آثار مهدوی 32
- باورداشت مهدویت با ارائه مطالب و مباحث تحلیلی (غیر روایی) 34
- پیشینه انکار 36
- انکار مهدویت در تفاسیر اهل سنّت 36
- اشاره 39
- مفسران و انکار آموزه مهدویت 39
- 1. منکران اصل مهدویت 39
- 2. منکران قرائت شیعه از آموزه مهدویت 42
- اشاره 42
- 2. 1. مخالفت مفسّران اهل سنّت با عقاید مهدوی شیعه ومذاهب دیگر 43
- امامت، ائمه اثنی عشر و عصمت 43
- اشاره 43
- نسب امام مهدی 44
- تولد، غیبت، انتظار، ملاقات، توقیعات، و رجعت 45
- اشاره 46
- حبس در سرداب و ظهور از آن 47
- تحریف قرآن و اعتقاد به قرآنی دیگر 49
- ابطال احکام اسلام و بیان احکام واقعی توسط امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 50
- 2. 2. مخالفت مفسّران اهل سنّت با تفسیر بعض آیات به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و یا مباحث ظهور 51
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 52
- ایمان به غیب 53
- جهات بحث در آیه 53
- غیب 53
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 56
- جهات بحث در آیه 57
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 57
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 58
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 59
- آیات اظهار دین 59
- جهت اول 60
- جهات بحث در آیات 60
- جهت دوّم 64
- جهت چهارم 65
- جهت سوم 65
- نکته 66
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 66
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 66
- جهات بحث در آیه 67
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 68
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 69
- جهات بحث در آیه وراثت صالحان 69
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 76
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 77
- جهات بحث در آیه استخلاف 78
- مخاطب آیه و تحقّق وعده 81
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 86
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 86
- جهات بحث در آیه 87
- اشاره 89
- علل و انگیزه های انکار 89
- اشاره 89
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 89
- الف) عدم اعتماد به روایات مهدویت 89
- ضعف در أسناد روایات 89
- تعارض روایات 92
- اشاره 93
- ب) اندیشه مهدویت دارای آثار زیان بار 93
- وجود انگیزه های زیاد برای جعل 93
- سوء استفاده سیاسی توسط حکومت های فاسد، احزاب و گروه ها 94
- وجود مدعیان مهدویت و در پی آن، تشکیل فرقه های انحرافی 94
- مهدویت عامل فتنه ها، درگیری ها و کشته شدن و از بین رفتن مسلمانان 95
- مهدویت عامل رکود و رخوت در جامعه اسلامی 96
- ج) عدم امکان تحقق این وعده 100
- بخش سوم: تفاسیر اهل سنّت و شخصیت شناسی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 103
- 1. از نسل پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است و یا عباس بن عبد المطّلب؟ 103
- بیان روایات موجود 103
- فصل یکم: نسب امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 103
- بیان دیدگاه ها 103
- نظریه مفسّران در مورد نبوی یا عباسی بودن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 105
- اشاره 107
- 2. حسنی است یا حسینی؟ 107
- جمع بین روایات 108
- 3. نام پدر و مادر امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟ 110
- فصل دوّم: خصوصیات ظاهری 112
- ویژ گی های شناسه ای (اسم، کنیه ولقب) 112
- ویژگی های جسمی 113
- درآمد 116
- فصل سوم: مقامات سیاسی، معنوی و اخلاقی 116
- 1. خلافت و ولایت 117
- 2. اقتداء واطاعت 119
- 3. عدالت 120
- 4. علم 121
- اشاره 123
- 1. شبهه یکی بودن مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و عیسی بن مریم علیهما السلام 123
- فصل چهارم: مصداق شناسی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 123
- بحث سندی 124
- بحث دلالی 125
- 2. بحث تولّد و یا عدم تولّد 127
- بخش چهارم: تفاسیر اهل سنّت و قیام و خروج امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 129
- درآمد (بشارت قیام) 129
- 2. زمان خواری ظالمان 130
- 1. زمان ختم نبوّت و ظهور ولایت 130
- اشاره 130
- فصل یکم: توصیف قیام 130
- 3. قیامت کبری 131
- فصل دوم: انتظار 133
- فصل سوم: زمینه سازی 136
- 1. توقیت و نهی از آن 140
- الف) معنی توقیت 140
- اشاره 140
- فصل چهارم: وقت آغاز قیام 140
- ب) نهی از توقیت 142
- ج) نمونه هایی از توقیت 143
- 2. قیام قبل از خروج امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و نهی از استعجال 146
- فصل پنجم: علائم ظهور یا نشانه های شروع قیام 149
- اشاره 149
- دوم. تفصیل علائم 151
- اشاره 151
- 1. خسوف و کسوف خاص 151
- الف) علائم صریح 151
- یکم. تعداد علائم 151
- 2. کشته شدن نفس زکیّه 152
- 3. خروج بنی الأصفر 153
- ب) علائم غیرصریح 154
- اشاره 154
- 1. نزول عیسی بن مریم علیهما السلام 154
- الف) نبرد با دجّال و کشتن وی 155
- جلوه های تأیید و نصرت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 155
- اشاره 155
- ب) اقتدا کردن به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در نماز جماعت (نمایش اطاعت از امام) 156
- ج) از بین بردن مظاهر شرک و بی دینی و حاکم کردن دین اسلام 161
- 2. دجّال 163
- 3. سفیانی 165
- 4. خسف بیداء 168
- الف) فرماندهی 173
- ب) نفرات 174
- ج) محل تجمّع و آغاز حرکت 175
- د) هدف 175
- ه) جنایات در مدینه 177
- و) سرنوشت 177
- 3. 1. علائم قبل از ظهور 181
- 3. 2. علائم بعد از ظهور 181
- سوم. ترتیب علائم 181
- اشاره 183
- 1. 2. اصحاب کهف 183
- 1. 1. عیسی بن مریم علیهما السلام 183
- فصل ششم: یاران امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، در هنگام ظهور 183
- 1. چه کسانی هستند؟ 183
- 1. 3. روحانیت حضرت علی علیه السلام 184
- 2. خصوصیات ملّیتی و اخلاقی 184
- اشاره 184
- 2. 1. اهل راستی و راستگویی هستند 185
- 2. 2. مجاهد و خستگی ناپذیرند 185
- 1. وقایع اعجازگونه در هنگام ظهور 186
- فصل هفتم: وقایع هنگام ظهور 186
- 1. 1. برگرداندن زیور آلات بیت المقدّس 186
- 1. 2. سلام بر اصحاب کهف 187
- 1. 3. زنده شدن بعضی افراد (رجعت) 188
- 2. جنگ ها و پیروزی ها (فتوحات) 188
- 3. ظهور و اعتلای دین اسلام بر سایر ادیان 189
- نتیجه گیری 191
- فهرست منابع 195
مقدمه
قرآن به عنوان معجزۀ پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و راهنمای بشر، در کنار سنّت مهم ترین منبع شناخت عقاید، احکام، اخلاق و تمامی معارف دین اسلام است و در راستای فهم آن کتاب های زیادی با نام تفسیر نگاشته شده و می شود.
کتاب های تفسیر هر فرقه از فرقه های اسلامی می تواند بیان گر گزیده ای از عقاید، احکام و اصول اخلاقی آن مذهب باشد و بر همین اساس منبع خوبی برای شناخت معارف و مسائل اعتقادی ایشان است.
مفسّران اهل سنّت نیز مانند سایر مذاهب اسلامی در ضمن بیان فهم خود از آیات قران؛ عقاید، احکام و مبانی اخلاقی خویش را هم تبیین کرده اند به همین جهت واکاوی تفاسیر ایشان با روی کرد مهدوی نقش مهمّی در فهمیدن عقاید ایشان نسبت به این آموزه داراست.
کتاب حاضر بر این است تا عقیده مفسّران اهل سنّت، در رابطه با مهدویت را بررسی کرده و آن را به عنوان عنصر مشترکی بین شیعه و اهل سنّت،
برجسته کند.
در این پژوهش، به تفاسیری که به صورت تحلیلی به مباحث مهدویت پرداخته اند، بیشتر اهمیت داده و از تفاسیری که به نقل روایت اکتفا نموده اند،