مهدویت از نگاه مفسران اهل سنّت صفحه 57

ص:67

بحث تفسیری

گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران

در این که مراد از قوم در «سوف یأتی الله بقوم» چه کسانی است بین مفسران اختلاف است؛ عده ای ابوبکر و گروهی انصار را و عده ای ابو موسی اشعری و قومش را گروه دیگری اهل یمن را و برخی دیگر امام علی را مصداق آیه می شمرند (1) برخی تفاسیر نیز امام مهدی و اصحاب شان در آخرالزمان را مصداق آیه معرفی می نمایند. (2)

جهات بحث در آیه

محمد عزه دروزه، بعد از نقل دیدگاه مفسران شیعه در تفسیر این آیه به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و اصحاب ایشان به شدّت به این دیدگاه هجوم می آورد. (3) آلوسی نیز

1- التبیان، طوسی، ج 3، ص: 556- 555. «و اختلفوا فیمن نزلت هذه الآیه علی أربعه أقوال: فقال الحسن و قتاده و الضحاک و ابن جریج إنها نزلت فی أبی بکر. الثانی- قال السدی: نزلت فی الأنصار. الثالث- قال مجاهد: نزلت فی أهل الیمن، و روی ذلک عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم و اختاره الطبری لمکان الروایه. و روی أنهم قوم أبی موسی الأشعری. و کانت وفودهم قد أتت أیام عمر، و کان لهم فی نصره الإسلام أثر. و قال أبو جعفر و أبو عبد اللَّه علیه السلام و روی ذلک عن عمار و حذیفه، و ابن عباس: أنها نزلت فی أهل البصره و من قاتل علیاً علیه السلام ... و الذی یقوی هذا التأویل أن اللَّه تعالی وصف من عناه بالآیه بأوصاف وجدنا أمیر المؤمنین علیه السلام مستکملا لها بالإجماع، لأنه قال: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّهٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ» و قد شهد النبی صلی الله علیه و آله و سلم لأمیر المؤمنین علیه السلام بما یوافق لفظ الآیه فی قوله و قد ندبه لفتح خیبر بعد فرار من فر عنها واحدا بعد واحد (لأعطین الرایه غداً رجلًا یحب اللَّه و رسوله و یحبه اللَّه و رسوله کرارا غیر فرار لا یرجع حتی یفتح اللَّه علی یدیه) فدفعها الی أمیر المؤمنین، فکان من ظفره ما وافق خبر الرسول صلی الله علیه و آله و سلم ».
2- تفسیرقمی، ج 1، ص: 170.«فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ» نزلت فی القائم ع و أصحابه».
3- التفسیر الحدیث، عزه دروزه، ج 9، ص164 - 160. «فمما أورده الطبرسی أحد مفسّریهم و المعتدلین منهم روایه عن علی بن إبراهیم بن هاشم أن الآیه الأولی نزلت فی مهدی الأمّه و أصحابه ... و نقول هذا بالنسبه للروایات التی یرویها مفسّرو الشیعه من باب أولی التی یرون علی ضوئها فی الآیات دلاله قرآنیه علی امامه علی - رضی اللّه عنه - و أولاده من بعده ففیها کثیر من التناقض و المفارقه و طابع الصنعه غیر الموفقه و الهوی الحزبی بارز علیها. لا یمکن أن یخفی علی عاقل مجرد عن الهوی الذی یعمی صاحبه و یصمه و یسوقه إلی التعسف و التحکم و فیها جرأه علی رسول اللّه و علی علی - رضی اللّه عنه - بل علی الأئمّه أبی جعفر و أبی عبد اللّه الذین نحبّ أن ننزههم عن هذا التعسف فی التّأویل و الکذب علی اللّه و رسوله فیه».