- مقدمه 1
- امام 3
- فصل یکم: آشنایی با مفاهیم، واژه ها و مبادی تصوّری 3
- درآمد 3
- بخش یکم: کلیات 3
- مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 5
- تفسیر، و کتب تفسیری 6
- تأویل 8
- اهل سنّت 10
- ظهور 11
- مهمترین تفاسیر اهل سنّت از قرن سوم تا سیزدهم هجری 13
- مهمترین تفاسیر اهل سنّت 13
- فصل دوّم: منابع تفسیری اهل سنّت 13
- تفاسیر ابن عربی 18
- فصل سوّم: گزارش اجمالی نتایج تحقیق 21
- درآمد (مهدی باوری و اهل سنّت) 25
- بخش دوم: تفاسیر اهل سنّت و باور به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 25
- کلمات صریح مفسران در باور به مهدویت 26
- اشاره 26
- فصل یکم: اصل اعتقاد به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در تفاسیر اهل سنّت 26
- باورداشت مهدویت با بیان اخبار مهدوی 28
- باور ضمنی و غیرمستقیم به مهدویت 28
- باورداشت مهدویت با بیان آثار مهدوی 32
- باورداشت مهدویت با ارائه مطالب و مباحث تحلیلی (غیر روایی) 34
- پیشینه انکار 36
- انکار مهدویت در تفاسیر اهل سنّت 36
- 1. منکران اصل مهدویت 39
- مفسران و انکار آموزه مهدویت 39
- اشاره 39
- اشاره 42
- 2. منکران قرائت شیعه از آموزه مهدویت 42
- 2. 1. مخالفت مفسّران اهل سنّت با عقاید مهدوی شیعه ومذاهب دیگر 43
- امامت، ائمه اثنی عشر و عصمت 43
- اشاره 43
- نسب امام مهدی 44
- تولد، غیبت، انتظار، ملاقات، توقیعات، و رجعت 45
- اشاره 46
- حبس در سرداب و ظهور از آن 47
- تحریف قرآن و اعتقاد به قرآنی دیگر 49
- ابطال احکام اسلام و بیان احکام واقعی توسط امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 50
- 2. 2. مخالفت مفسّران اهل سنّت با تفسیر بعض آیات به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و یا مباحث ظهور 51
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 52
- ایمان به غیب 53
- غیب 53
- جهات بحث در آیه 53
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 56
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 57
- جهات بحث در آیه 57
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 58
- آیات اظهار دین 59
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 59
- جهات بحث در آیات 60
- جهت اول 60
- جهت دوّم 64
- جهت سوم 65
- جهت چهارم 65
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 66
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 66
- نکته 66
- جهات بحث در آیه 67
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 68
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 69
- جهات بحث در آیه وراثت صالحان 69
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 76
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 77
- جهات بحث در آیه استخلاف 78
- مخاطب آیه و تحقّق وعده 81
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 86
- گزارش اجمالی دیدگاه مفسّران 86
- جهات بحث در آیه 87
- اشاره 89
- اشاره 89
- علل و انگیزه های انکار 89
- جمع بندی و نتیجه گیری آیه 89
- ضعف در أسناد روایات 89
- الف) عدم اعتماد به روایات مهدویت 89
- تعارض روایات 92
- اشاره 93
- وجود انگیزه های زیاد برای جعل 93
- ب) اندیشه مهدویت دارای آثار زیان بار 93
- سوء استفاده سیاسی توسط حکومت های فاسد، احزاب و گروه ها 94
- وجود مدعیان مهدویت و در پی آن، تشکیل فرقه های انحرافی 94
- مهدویت عامل فتنه ها، درگیری ها و کشته شدن و از بین رفتن مسلمانان 95
- مهدویت عامل رکود و رخوت در جامعه اسلامی 96
- ج) عدم امکان تحقق این وعده 100
- بخش سوم: تفاسیر اهل سنّت و شخصیت شناسی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 103
- بیان دیدگاه ها 103
- فصل یکم: نسب امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 103
- 1. از نسل پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است و یا عباس بن عبد المطّلب؟ 103
- بیان روایات موجود 103
- نظریه مفسّران در مورد نبوی یا عباسی بودن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 105
- اشاره 107
- 2. حسنی است یا حسینی؟ 107
- جمع بین روایات 108
- 3. نام پدر و مادر امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟ 110
- ویژ گی های شناسه ای (اسم، کنیه ولقب) 112
- فصل دوّم: خصوصیات ظاهری 112
- ویژگی های جسمی 113
- درآمد 116
- فصل سوم: مقامات سیاسی، معنوی و اخلاقی 116
- 1. خلافت و ولایت 117
- 2. اقتداء واطاعت 119
- 3. عدالت 120
- 4. علم 121
- اشاره 123
- فصل چهارم: مصداق شناسی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 123
- 1. شبهه یکی بودن مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و عیسی بن مریم علیهما السلام 123
- بحث سندی 124
- بحث دلالی 125
- 2. بحث تولّد و یا عدم تولّد 127
- بخش چهارم: تفاسیر اهل سنّت و قیام و خروج امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 129
- درآمد (بشارت قیام) 129
- اشاره 130
- 1. زمان ختم نبوّت و ظهور ولایت 130
- 2. زمان خواری ظالمان 130
- فصل یکم: توصیف قیام 130
- 3. قیامت کبری 131
- فصل دوم: انتظار 133
- فصل سوم: زمینه سازی 136
- فصل چهارم: وقت آغاز قیام 140
- الف) معنی توقیت 140
- اشاره 140
- 1. توقیت و نهی از آن 140
- ب) نهی از توقیت 142
- ج) نمونه هایی از توقیت 143
- 2. قیام قبل از خروج امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و نهی از استعجال 146
- اشاره 149
- فصل پنجم: علائم ظهور یا نشانه های شروع قیام 149
- دوم. تفصیل علائم 151
- اشاره 151
- الف) علائم صریح 151
- یکم. تعداد علائم 151
- 1. خسوف و کسوف خاص 151
- 2. کشته شدن نفس زکیّه 152
- 3. خروج بنی الأصفر 153
- اشاره 154
- ب) علائم غیرصریح 154
- 1. نزول عیسی بن مریم علیهما السلام 154
- جلوه های تأیید و نصرت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 155
- اشاره 155
- الف) نبرد با دجّال و کشتن وی 155
- ب) اقتدا کردن به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در نماز جماعت (نمایش اطاعت از امام) 156
- ج) از بین بردن مظاهر شرک و بی دینی و حاکم کردن دین اسلام 161
- 2. دجّال 163
- 3. سفیانی 165
- 4. خسف بیداء 168
- الف) فرماندهی 173
- ب) نفرات 174
- ج) محل تجمّع و آغاز حرکت 175
- د) هدف 175
- ه) جنایات در مدینه 177
- و) سرنوشت 177
- سوم. ترتیب علائم 181
- 3. 2. علائم بعد از ظهور 181
- 3. 1. علائم قبل از ظهور 181
- فصل ششم: یاران امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، در هنگام ظهور 183
- 1. 1. عیسی بن مریم علیهما السلام 183
- 1. 2. اصحاب کهف 183
- 1. چه کسانی هستند؟ 183
- اشاره 183
- 2. خصوصیات ملّیتی و اخلاقی 184
- اشاره 184
- 1. 3. روحانیت حضرت علی علیه السلام 184
- 2. 2. مجاهد و خستگی ناپذیرند 185
- 2. 1. اهل راستی و راستگویی هستند 185
- 1. وقایع اعجازگونه در هنگام ظهور 186
- 1. 1. برگرداندن زیور آلات بیت المقدّس 186
- فصل هفتم: وقایع هنگام ظهور 186
- 1. 2. سلام بر اصحاب کهف 187
- 1. 3. زنده شدن بعضی افراد (رجعت) 188
- 2. جنگ ها و پیروزی ها (فتوحات) 188
- 3. ظهور و اعتلای دین اسلام بر سایر ادیان 189
- نتیجه گیری 191
- فهرست منابع 195
ص:18
تأویل
«اول» در لغت به معنی رجوع و بازگشت، (1) و تأویل به معنی بازگرداندن
به اصل معنی و تفسیر کلامی است که در معنای آن اختلاف باشد. (2) و
اصل در این کلمه تقدّم چیزی و مترتب شدن دیگری بر آنست. (3) و در اصطلاح به معانی متعددی به کار رفته است، که در بیان فرق بین تفسیر و تأویل خواهد آمد.
1- لسان العرب، ابن منظور، ج11، ص32- 33. «أول: الأول: الرجوع. آل الشئ یؤول أولا و مآلا: رجع وأوّل إلیه الشئ: رجّعه و آلت عن الشئ: ارتددت و الأول الرجوع ... التهذیب: و أما التّأویل فهو تفعیل من أول یؤول تأویلا و ثلاثیه آل یؤول أی رجع و عاد». معجم مقاییس اللغه، ابن فارس، ج1، ص159. «و آل یؤول أی رجع». مفردات، راغب اصفهانی، ص31. «اول: ... أی الرجوع إلی الأصل».القاموس المحیط، فیروز آبادی، ج3، ص331. «آل إلیه أولا و مآلا: رجع و عنه: ارتد». تاج العروس، زبیدی، ج14، ص31. «أول آل إلیه یؤول أولا و مآلا: رجع».
2- کتاب العین، خلیل بن احمد، ج8، ص369. «و التأوّل والتّأویل: تفسیر الکلام الذی تختلف معانیه و لا یصح إلّا ببیان غیر لفظه».الصحاح، جوهری، ج4، ص1627. «التّأویل: تفسیر ما یؤول إلیه الشئ و قد أوّلته و تأوّلته [ تأوّلا] بمعنی». لسان العرب، ابن منظور، ج11، ص33. «التّأویل جمع معانی ألفاظ أشکلت بلفظ واضح لا إشکال فیه». و ج11، ص34. «و قال أبو عبید... التّأویل:المرجع و المصیر مأخوذ من آل یؤول إلی کذا أی صار إلیه و أولته: صیرته إلیه». مختار الصحاح، محمد بن عبد القادر، ص25. «أول التّأویل تفسیر ما یؤول إلیه الشئ و قد أوله تأویلا و تأوله بمعنی». مفردات، راغب اصفهانی، ص31. «التّأویل من الأول أی الرجوع إلی الأصل و منه الموئل للموضع الذی یرجع إلیه وذلک هو رد الشئ إلی الغایه المراده منه علما کان أو فعلا». القاموس المحیط، فیروز آبادی، ج3، ص331. «و أول الکلام تأویلا و تأوله: دبّره و قدّره و فسّره والتّأویل: عباره الرؤیا». تاج العروس، زبیدی، ج7، ص349. «و التّأویل: رد أحد المحتملین إلی ما یطابق الظاهر. کذا فی اللسان و قیل ... التّأویل: هو تبیین معنی المتشابه». و ج14، ص31 – 33. «التّأویل: تفسیر ما یؤول إلیه الشیء.. و قال ابن الجوزی: و التّأویل: نقل الکلام عن موضعه إلی ما یحتاج فی إثباته إلی دلیل لولاه ما ترک ظاهر اللفظ ... و التّأویل: رد أحد المحتملین إلی ما یطابق الظاهر».
3- التّحقیق فی کلمات قرآن الکریم، مصطفوی، ج 1، ص174. «و التحقیق أنّ الأصل الواحد فی هذه المادّه: هو التقدّم بحیث یترتّب علیه آخر و التّأویل: جعل شی ء متقدّما حتّی یترتّب علیه آخر و هو أعمّ من المادّی و المعنوی».