هویت و سرچشمه تشیع صفحه 162

ص:169

شورا معیّن می شود و این شورا با حضور دو نفر از برگزیدگان مسلمانان، رسمیّت و اعتبار پیدا می کند و تقدّم مفضول بر افضل در امامت، اشکال ندارد!!

از آن جا که قول صالحیّه و بتریّه از فروعات زیدیّه در خصوص امامت، همانند قول سلیمانیّه است، در نظر شیخ طوسی، آنچه در مورد سلیمانیّه گفته شد، در مورد اینان هم گفته می شود. (1)

آنچه گفته شد، مهمترین آرایی بود که در مورد «مفهوم تشیّع» از متقدّمان و متأخّران هر دو فرقه نقل شده بود. ما می توانیم از این کلمات، این نتیجه را بگیریم که «مفهوم تشیّع» دو اصطلاح دارد؛ یکی: تشیّع به معنای عام و دیگری: به معنای خاص.

تقریباً تمام کسانی که متعرّض این موضوع شده اند، بین این دو مفهوم، خلط کرده و آن دو را یکی گرفته اند و امّا آرای مؤلّفینی که در این جا ذکر کردیم، کسانی بوده اند که تشیّع به معنای خاص را در نظر گرفته اند و متعرّض معنای عام نشده اند. این مطلبی است که در صدد توضیح و بیان تقسیمات آن هستیم.

الف: تشیّع به معنای عام

1- از جمله موارد این قسم، قول کسانی است که قایل به افضلیّت علی ابن ابی طالب(علیه السلام) بر عثمان بن عفّان هستند، نه بر ابوبکر و عمر.