هویت و سرچشمه تشیع صفحه 39

ص:46

فصل دوّم: مرجعیّت دینی

اشاره

مرجعیّت دینی در امّت های گذشته غالباً در دست رجال دینی بوده است و حاکمان سیاسی، سلطۀ دینی نداشته اند. فراعنۀ مصر به گمان خودشان از نسل الهه ها بوده اند، امّا در واقع این لقب تشریفاتی و غیر واقعی بود. پادشاهان، متولّی امور دینی، نبودند و غالباً رجال دینی، اقدام به برپایی مراسم دینی می کردند. پادشاهان مصر غالباً امور سیاسی، و اجتماعی و ادارۀ حکومت را انجام می دادند و رجال دینی در معابد به برپایی شعائر دینی می پرداختند؛ چنان که نقل شده است، در بیشتر امّتهای گذشته چنین بوده است، امّا ادیان آسمانی، متولّیان انجام امور دینی را تغییر دادند؛ در دین یهود این وظیفه بر عهدۀ خاخام ها و در دین مسیحیّت، بر عهدی پاپ ها گذاشته شد، به گونۀ که سلطۀ سیاسی و حکومت، منحصراً در دست پادشاهان قرار داشت و آنان تظاهر به دین داری و اطاعت از رجال دینی می کردند تا به خود و حکومت خود، حالت تقدیس بدهند، امّا در شؤون دینی، دخالت نمی کردند و تنها در اندیشۀ حفظ و گسترش قلمرو حکومت خویش بودند.