- مقدمه 1
- چکیده مطالب 4
- پیشینه بحث 7
- ویژگی های پژوهش حاضر 10
- فراگیری قانون سنخیت در تکوین و تشریع 14
- طهارت روحی رمز سنخیت با قرآن 14
- اشاره 22
- ویِژگی های قرآن کریم 22
- نور بودن قرآن 23
- اشاره 26
- اقوم بودن هدایت مطلق قرآن 26
- الف . عقل و عاطفه انسان متعلَّق هدایت قرآن 28
- ب . مفهوم هدایت در قرآن 30
- ج . هدایت یافتگی یا عدم هدایت اهل تقوا؟ 31
- اقوم بودن هدایت قرآن 33
- جهانی بودن زبان قرآن 35
- قرآن؛ کلام و تکلم الهی 38
- قرآن کل و کل قرآن 39
- اشاره 41
- تحدی نمودن قرآن 41
- برهان عقلی تحدی 44
- آفرین گفتن خدا بر نزول قرآن 44
- جایگاه سوره حمد 47
- اشاره 47
- قرآن عظیم و سوره حمد 47
- نامها و القاب سوره حمد 48
- سبعاً من المثانی 49
- وجه نامگذاری سوره حمد 50
- اختصاص حمد به خداوند سبحان 50
- شناخت حمد الهی رمز تعالی انسان 52
- احسن الحدیث بودن قرآن 54
- مهیمن بودن قرآن 57
- ام الکتاب بودن قرآن 60
- تبیین معارف قرآنی به تناسب ظرفیت افراد 64
- قول فصل بودن قرآن 65
- تازگی و جاودانگی 68
- بخش اول: مفهوم تحریف در لغت، اصطلاح، قرآن و اقسام آن 72
- اشاره 72
- اشاره 73
- فصل اول 73
- اشاره 74
- 1. مفهوم لغوی «تحریف» 74
- استشهادات بر معنای لغوی تحریف 75
- مفهوم تحریف در قرآن 77
- 2. مفهوم اصطلاحی تحریف 77
- اقسام تحریف 81
- اشاره 81
- الف. تحریف معنوی 82
- اشاره 82
- اِخبار علی علیه السلام از وقوع تحریف معنوی 84
- اشاره 86
- شأن نزول آیه 86
- پنج نمونه از تحریف معنوی آیات قرآن 86
- تقریب استدلال 87
- اشاره 88
- تقریب استدلال 89
- اشکالات نگارنده بر فخر رازی 89
- اشاره 91
- تقریب استدلال 91
- اشاره 94
- شان نزول آیه 94
- تقریب استدلال 95
- اشاره 96
- تقریب استدلال 96
- پاسخ به یک ایراد 97
- اشاره 99
- یک موضوع مسلّم تاریخی 99
- اشاره 99
- 1. تحریف در قرائت 99
- ب . تحریف لفظی 99
- عدم تواتر قرائات 100
- نمونه هایی از تحریف در قرائت 103
- اشاره 104
- 2. تحریف در حروف قرآن 104
- حروف قرآن و معانی بلند آن 104
- ثمره اختلاف در قرائت 104
- دو نمونه تحریف در حروف قرآن 105
- نمونه تحریف در کلمات قرآن 107
- اشاره 107
- 3. تحریف در کلمات قرآن 107
- 4. تحریف در آیات 108
- تحریف « بسم الله الرحمن الرحیم» 108
- اشاره 108
- اختلاف نظر در میان علمای اهل سنّت 109
- طایفه نخست 110
- موقعیت « بسم الله الرحمن الرحیم» 110
- نتیجه تحقیق در بسم الله الرحمن الرحیم 111
- 5. تحریف در سور قرآن 115
- 6. تحریف به زیاده 116
- 7. تحریف به نقیصه 117
- اشاره 118
- نمونه نسخ تلاوت در قرآن 118
- 8. تحریف به نسخ تلاوت در قرآن 118
- فساد قول به نسخ تلاوت 118
- حاصل کلام در اقسام تحریف 120
- اشاره 122
- فصل دوم 122
- بزرگان شیعه و نفی تحریف 123
- 1. شیخ صدوق و نفی تحریف (متوفای 381 ه- .ق) 123
- اشاره 123
- تهمتی بزرگ به شیخ مفید 124
- 2. شیخ مفید و نفی تحریف (متوفای 413 ه- .ق) 124
- اشاره 124
- تحریف نمودن کلام شیخ مفید 125
- کلام شیخ مفید در مقالات 125
- 3. سید مرتضی و نفی تحریف (متوفای 436 ه- . ق) 126
- تحریف کلام شیخ مفید 126
- 4. شیخ طوسی و نفی تحریف (متوفای 461ه- .ق) 128
- 5. علامه طبرسی و نفی تحریف ( متوفای 548 ه- . ق) 129
- 6. سید ابن طاووس و نفی تحریف (متوفای 664 ه- . ق) 130
- 7. علامه حلّی ونفی تحریف (متوفای726 ه- .ق) 130
- 8. محقق کرکی و نفی تحریف ( متوفای 940 ه- .ق ) 131
- 9. ملا فتح الله کاشانی و نفی تحریف ( متوفای 988 ه- . ق) 131
- 10. مقدس اردبیلی و نفی تحریف ( متوفای 993 ه- .ق) 132
- اشاره 132
- اتهام تحریف به مقدس اردبیلی 132
- دفع اتهام از مقدس اردبیلی 133
- 11. شیخ بهائی و نفی تحریف (متوفای 1030 ه- .ق ) 134
- 13. ملامحسن فیض کاشانی و نفی تحریف( متوفای 1090ه- .ق) 135
- 12. سید نورالله تستری و نفی تحریف (متوفای 1019- ه. ق) 135
- اشاره 135
- الفصل السابع، الکاشانی وتحریف القرآن: 137
- تهمتی آشکار به فیض کاشانی 137
- پاسخ از اتهامات ناروا به فیض 139
- 14. شیخ حرعاملی ونفی تحریف (متوفای 1104 ه- .ق) 140
- 15. سید علی خان مدنی و نفی تحریف (متوفای 1120 ه- .ق) 140
- 17. شیخ جعفرکاشف الغطا و نفی تحریف (متوفای 1228 ه- .ق) 141
- 16. صاحب مفتاح الکرامه و نفی تحریف (متوفای 1226 ه- .ق) 141
- 18. سید محمد طباطبائی و نفی تحریف(متوفای 1242ه- .ق) 143
- 20. محمد حسن آشتیانی و نفی تحریف ( متوفای 1319 ه- .ق) 144
- 19. آیت الله کوه کمری و نفی تحریف (متوفای 1299 ه- .ق) 144
- 21. محمد حسن مقامی و نفی تحریف ( متوفای 1351ه- .ق ) 145
- 22. علامه بلاغی و نفی تحریف ( متوفای 1352 ه- .ق) 145
- 23. محسن امین عاملی و نفی تحریف ( متوفای 1371 ه- .ق) 147
- 25. علامه امینی و نفی تحریف ( متوفای 1379 ه- .ق) 148
- 24. محمد حسین کاشف الغطا ونفی تحریف(متوفای 1373 ه- .ق) 148
- 26. آیت الله بروجردی و نفی تحریف ( متوفای 1380 ه- .ق) 149
- 27. سید شرف الدین عاملی ونفی تحریف (متوفای 1381 ه- .ق) 150
- 28. علامه طباطبائی و نفی تحریف (متوفای 1402ه- .ق) 151
- 29. امام خمینی و نفی تحریف (متوفای 1409 ه- .ق) 152
- 31. آیت الله گلپایگانی و نفی تحریف (متوفای 1414 ق) 155
- 30. آیت الله خوئی و نفی تحریف (متوفای 1413 ه- .ق) 155
- تهمتی بی اساس به کلینی 156
- اشاره 156
- مرحله اول؛ ذکر سه روایت و مدلول هر یک ازآنها 156
- مرحله دوم؛ ابواب طرح این احادیث 158
- اشاره 159
- مرحله سوم؛ شناخت مبنای کلینی درکافی 159
- نتیجه مبنای کلینی درکتاب کافی 160
- مرحله چهارم؛ کلینی و نفی تحریف از قرآن 161
- ب. اعتبار یقین در مسائل اعتقادی 166
- الف. سقوط قرآن از حجیّت 166
- اشاره 166
- حاصل اقوال صاحب نظران در نفی تحریف 166
- د. مخالفت با ضرورت دین و معجزه نبوت 167
- ج. محال عادی تحریف در قرآن 167
- ز. قرائت، تعلیم وحفظ قرآن 168
- و. متواتر بودن قرآن 168
- ه. عرضه اختلاف اخبار بر قرآن 168
- ت. استناد به آیات قرآن 169
- ی. اجماع مسلمانان 169
- ح. حدیث ثقلین 169
- ک. تأویل بردن اخبار تحریف 170
- م. نماز شیعه 170
- اشاره 171
- فصل سوم 171
- 1. ابوالحسن اشعری و تنزیه شیعه (متوفای 330 ه- .ق) 172
- اشاره 172
- بزرگان اهل سنت و تنزیه شیعه 172
- 2. زرقانی و تنزیه شیعه 172
- 3.دکتر عبدالصبور شاهین و تنزیه شیعه 173
- 4. رحمت الله هندی وتنزیه شیعه 173
- 5. سیوطی و تنزیه شیعه 174
- 6. دکتر درّاز و تنزیه شیعه 174
- 7. دکتر تیجانی و تنزیه شیعه 175
- 8. دکتر حنفی داود و تنزیه شیعه 176
- 9. استاد محمد مدنی و تنزیه شیعه 176
- 10. زرکشی و تنزیه شیعه 177
- تهمت به شیعه امامیه 177
- اشاره 177
- اشاره 178
- 1. ابو علی جبائی و تهمت به شیعه 178
- جواب ارزنده سید ابن طاووس 178
- اشاره 180
- 2. ابن حزم ظاهری و تهمت به شیعه (متوفای 456ه- .ق) 180
- جواب حلی و نقضی به ابن حزم 180
- 3. عبدالرحیم ابن الخیاط و تهمت به شیعه 181
- اشاره 181
- پاسخ از این اتهام به شیعه 181
- اشاره 182
- 4. قاضی عبدالجبار و تهمت به شیعه 182
- نقد و دفع این اتهام 182
- 5. استاد رافعی و تهمت به شیعه 183
- اشاره 183
- جواب از اتهام رافعی به شیعه 183
- 6. دبستان المذاهب و تهمت به شیعه 184
- اشاره 184
- موضع بزرگان شیعه در باب کتاب دبستان المذاهب 185
- بخش دوم: دیدگاه اهل سنت از شبهه تحریف 187
- اشاره 187
- فصل چهارم 188
- اشاره 188
- دیدگاه اهل سنت در باب تحریف قرآن 189
- طایفه اول و نامعلوم بودن رأیشان 190
- اشاره 190
- اهل سنّت و اخبار تحریف 190
- اهل سنت و رد اخبار تحریف 191
- طایفه دوم و رد و تاویل اخبار تحریف 191
- اشاره 191
- حاصل کلام در رد اخبار تحریف 196
- تاملّی در کلام فخر رازی 196
- اهل سنت و تأویل اخبار تحریف 197
- اشاره 200
- فصل پنجم 200
- اشاره 201
- اشاره 201
- طایقه سوم اهل سنت و تحریف قرآن 201
- «حشویه»اهل سنت چه کسانی هستند.؟ 201
- 1. ابن جزیّ کلبی و تحریف قرآن 202
- 2. الخطیب الشربینی و تحریف قرآن 203
- 4.سفیان ثوری وتحریف قرآن 204
- 5. ابوبکر انبازی و تحریف قرآن 204
- 3. عبدالوهاب شعرانی وتحریف قرآن 204
- 6. ابن الخطیب وتحریف قرآن 205
- 7. ابن حزم اندلسی و تحریف قرآن 209
- 8. محیی الدین ابن عربی و تحریف قرآن 210
- 9. وهب بن سفیان، ابن جریر طبری، طحاوی و تحریف قرآن 210
- اشاره 211
- نمونه هایی از تحریف حشویه اهل سنت 211
- 2. کم نمودن دو سوره حفد و خلع از قرآن 212
- 1. زیادی بودن سوره معوّدتین 212
- 3. نقصان از سوره احزاب 214
- 4. نقصان از سوره برائت 215
- 5. آیه رجم 217
- 6. آیه جهاد 219
- 7. آیه رغبت 219
- 8. آیه فراش 220
- 9 . دو آیه ای که بُز آن دو را خورد 221
- 10 . آیه محافظت بر صلوات ( نمازها) 222
- 11 . سوره ای به بلندی برائت و همانند مسبحات 223
- 12. آیه صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله در مصحف عایشه 225
- 13. آیه بلاغ 226
- 15 . دو آیه که از مصحف ساقط شد 227
- 14 . تحریف قرآن با کشته شدن حاملان آن 227
- 16 . عدد حروف قرآن کریم به شمارش عمر 229
- 17. آیه ان الله اصطفی من آل محمد صلی الله علیه و آله 230
- 18. آیه ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله 231
- 19. آیه کفی الله المومنین القتال 232
- 20. آیه حمیت 233
- خلاصه پاسخ های نگارنده به روایات 235
- اشاره 239
- بخش سوم: اخبار جمع آوری قرآن 239
- فصل ششم 240
- اشاره 240
- الف. اهتمام و عدم سهل انگاری پیامبر صلی الله علیه و آله 241
- اشاره 241
- جمع آوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و عدم تحریف 241
- ب : علی بن ابیطالب علیه السلام و جمع آوری قرآن 242
- ج. صحابه و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 244
- د. اقوال علما و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 245
- اشاره 248
- ابوبکر و عمر و عدم تحریف قرآن 248
- خلفا وعدم تحریف قرآن 248
- اشاره 249
- 1. شواهد تاریخی 249
- مقصود از جمع آوری ابوبکر 249
- اخرج ابن ابی داود 249
- الف. تحریف سهوی و قهری 251
- 2. برهان عقلی 251
- اشاره 251
- ب. تحریف عمدی در آیات غیر سیاسی 252
- ج. تحریف عمدی در آیات سیاسی 254
- 3. برهان نقلی (حدیث ثقلین) 255
- عثمان و عدم تحریف قرآن 256
- اشاره 256
- الف. اعتراض اصحاب 256
- ج. خلافت عثمان و عدم تحریف آیات سیاسی 257
- ب، نداشتن انگیزه برای تحریف 257
- د. سکوت علی علیه السلام ، دلیل بر عدم تحریف قرآن از سوی عثمان 258
- ه. قاتلان عثمان و عدم تحریف قرآن از سوی او 258
- و. توحید مصاحف و عدم تحریف قرآن از سوی 259
- دوران بنی امیه و عدم تحریف قرآن 260
- اشاره 260
- حاصل کلام 260
- وجوه نقد پندار تحریف از سوی حجّاج 261
- حاصل کلام درفصل ششم 263
- فصل هفتم 265
- اشاره 265
- ادلّه نفی تحریف از قرآن 266
- اشاره 266
- دلیل نخست؛ دلائل عقلی 268
- الف. استحاله نقض غرض 268
- ب. قبح عقاب بلا بیان 269
- ج. ملازمه اعجاز با عدم تحریف 271
- اشاره 273
- دلیل دوم؛ آیات قرآنی 273
- الف . آیات تحدِی 274
- ب. آیه عزّت 277
- اشاره 279
- نفی باطل و اعجاز اخبار غیبی قرآن 282
- سخن زمخشری در ذیل آیه شریفه 283
- رمز نفوذ ناپذیری قرآن 284
- اشاره 285
- معنای باطل نزد قائلان به تحریف 286
- ج. آیه حفظ 286
- د. آیه رصد (نگهبانان) الهی 302
- ه. آیات صفات قرآن 304
- و.آیات هدایت 305
- اشاره 306
- دلیل سوم؛ سنت (احادیث پیامبر واهل بیت علیهم السلام ) 306
- الف. نهج البلاغه و نفی تحریف 307
- ب. حدیث متواتر ثقلین 309
- ج. حدیث متواترغدیر 313
- د. احادیث متواتر عرض برکتاب 314
- ز. اخبار فضائل و خواص سوره ها 318
- ه. احادیث ثواب قرائت سوره درنماز وغیرآن 319
- و. اخبار استعاذه به قرآن درفتنه ها 320
- ز. روایات قرائت سوره کامل در نماز 321
- ح. احادیث تاکید کننده قرآن موجود به قرآن منزل 322
- ط. احادیث تمسک امامان: به قرآن 324
- اشاره 327
- دلیل چهارم؛ اجماع عالمان هر زمان 327
- نکاتی پیرامون اجماع 328
- حاصل کلام 329
- اشاره 330
- فصل هشتم 330
- اشاره 331
- دلیل قرآنی 331
- 1. تحریف تورات و انجیل و تحریف قرآن 331
- ادله طرفدران تحریف قرآن 331
- اشاره 331
- دلیل روائی 331
- تقریب استدلال 332
- جواب وردّ استدلال 332
- دو مؤید برای وجه ششم 335
- حاصل کلام 336
- 2. جمع آوری قرآن وتحریف آن 337
- اشاره 337
- توقف تقریب استدلال برتمامیت دومقدمه 337
- جواب ونقد از شبهه دوم 339
- نقد روایات جمع آوری قرآن 348
- اشاره 352
- نمونه هایی از روایات تدوین در عهدنبی صلی الله علیه و آله 353
- حاصل بحث تعارض اخبار تدوین 355
- اشاره 356
- ج. تعبیر به کتاب در قرآن 357
- ب. معنای تحدی قرآن 357
- الف. تعبیر به سوره در قرآن 357
- اشاره 358
- د. تعبیر به کتاب در حدیث ثقلین 358
- ب. اهتمام رسول خدا صلی الله علیه و آله به حفظ و تلاوت قرآن 360
- الف. فصاحت و بلاغت قرآن 360
- ج. پاداش حفظ و قرائت قرآن 361
- نظریه تحقیق در اخبار جمع آوری 365
- تقریب و توضیح استدلال 367
- اشاره 367
- 3. قرآن علی علیه السلام و شبهه تحریف 367
- دلیل این استدلال 368
- نقد و جواب شبههسوم 369
- نظریه تحقیق در مورد قرآن علی علیه السلام 373
- حاصل نقد و جواب 376
- اشاره 376
- 4. روایات تحریف و شبهه تحریف 376
- اشاره 377
- تقریب استدلال 377
- نقد و مناقشه روایات تحریف 377
- مناقشه طایفه اول 379
- حاصل کلام 380
- اشاره 381
- مناقشه طایفه دوم 381
- حل معارضه صحیحه با اخبار تحریف 383
- حاصل کلام 384
- اشاره 385
- مناقشه طایفه سوم 385
- حاصل کلام 386
- اشاره 387
- مناقشه طایفه چهارم. 387
- اشاره 388
- حاصل کلام 388
- مناقشه طایفه پنجم 389
- خلاصه تحقیق در روایات تحریف 390
- اشاره 392
- 5. عدم ارتباط بعض آیات برخی دیگر 392
- نمونه ای از عدم ارتباط اجزای آیه 393
- تقریب استدلال 393
- نقد و جواب از شبهه پنجم 394
- حاصل کلام در نقد شبهه پنجم 398
- خاتمه 400
- 1. اعتراف محدث نوری به اشتباه خویش 400
- اشاره 400
- «فصل الخطاب»، دستاویز قائلان به تحریف 400
- اشاره 401
- 2. منابع غیر معتبر نوری 401
- الف. کتاب «القرائات » احمدبن سیاری 402
- ب. کتاب «استغاثه» علی ابن احمد کوفی 402
- د. کتاب «احتجاج» طبرسی 403
- ج. تفسیر ابوالجارود 403
- اشاره 405
- ه. کتاب «انوار نعمانیه» 405
- فرازهایی از کتاب انوار النعمانیه 406
- 3. روایات مورد استناد نوری 408
- اشاره 408
- الف. حمل بر تفسیر ، تاویل و شأن نزول 409
- ب. حمل بر تحریف معنوی 409
- ج. مغایرت مصحف علی علیه السلام در نظم و ترتیب 410
نه این که هدف این محقق شهیر ازطرح این گونه اخبار، استفاده تحریف لفظی قرآن باشد، بلکه با تصریح کلام خود وی، این گونه روایات بر تحریف معنوی قرآن دلالت می کنند، همان گونه که در رساله دیگرش می نویسد:
به نظر می رسد منظور امامان:از تحریف، تغییر و حذف قرآن در این روایات، تحریف و دگرگونی در معنا و تفسیر قرآن است نه در الفاظ و کلمات؛ یعنی آیات قرآن را تفسیر به رأی و سوء تاویل نموده و بر خلاف معنای واقعی حمل کردند.(1)
14. شیخ حرعاملی ونفی تحریف (متوفای 1104 ه- .ق)
خاتم محدثان و صاحب کتاب ارزشمند«وسائل الشیعه»، در مقاله ای که در جواب شبهات بعضی از معاصران خود به رشته تحریر در آورده، می نویسد:
هر کس که تتبع اخبار و تفحص تواریخ و آثار نموده، به علم یقینی می داند که قرآن در غایت و اعلی درجه تواتر بوده و الآف صحابه، آن را حفظ و نقل می کردند، و در عهد رسول خدا صلی الله علیه و آله مجموع و مولف بود.(2)
15. سید علی خان مدنی و نفی تحریف (متوفای 1120 ه- .ق)
سید علی خان مدنی، شارح صحیفه «سجادیه» درضمن شرح و تفسیردعای چهل و دوم، اقوال خاصه و عامه را نقل می کند. از خاصه و امامیه، انظار شیخ صدوق، امین الاسلام طبرسی و شیخ الطائفه طوسی را مبنی بر عدم وقوع زیاده و نقیصه از قرآن و مصونیت آن از هرگونه تحریف نقل می کند.
بعد می نویسد:
اما اهل سنت اخبار فراوانی را در وقوع کاستی از قرآن نقل کرده اند، سپس خود ایشان جواب می دهد: ولکن همه اهل سنت اجماع و اتفاق نظر دارند، برصحت مصاحفی که امروزه معروف و مشهور بین مسلمانان و دردسترس
1- فیض کاشانی ، محمد بن بن محسن، علم الیقین فی اصول الدین ج 1 ص 565 .
2- شرف الدین الموسی، عبدالحسین ، الفصول المهمه، ص 166، و اظهار الحق ، ج2، ص208 .