- مقدمه 1
- چکیده مطالب 4
- پیشینه بحث 7
- ویژگی های پژوهش حاضر 10
- طهارت روحی رمز سنخیت با قرآن 14
- فراگیری قانون سنخیت در تکوین و تشریع 14
- ویِژگی های قرآن کریم 22
- اشاره 22
- نور بودن قرآن 23
- اشاره 26
- اقوم بودن هدایت مطلق قرآن 26
- الف . عقل و عاطفه انسان متعلَّق هدایت قرآن 28
- ب . مفهوم هدایت در قرآن 30
- ج . هدایت یافتگی یا عدم هدایت اهل تقوا؟ 31
- اقوم بودن هدایت قرآن 33
- جهانی بودن زبان قرآن 35
- قرآن؛ کلام و تکلم الهی 38
- قرآن کل و کل قرآن 39
- تحدی نمودن قرآن 41
- اشاره 41
- آفرین گفتن خدا بر نزول قرآن 44
- برهان عقلی تحدی 44
- اشاره 47
- جایگاه سوره حمد 47
- قرآن عظیم و سوره حمد 47
- نامها و القاب سوره حمد 48
- سبعاً من المثانی 49
- وجه نامگذاری سوره حمد 50
- اختصاص حمد به خداوند سبحان 50
- شناخت حمد الهی رمز تعالی انسان 52
- احسن الحدیث بودن قرآن 54
- مهیمن بودن قرآن 57
- ام الکتاب بودن قرآن 60
- تبیین معارف قرآنی به تناسب ظرفیت افراد 64
- قول فصل بودن قرآن 65
- تازگی و جاودانگی 68
- بخش اول: مفهوم تحریف در لغت، اصطلاح، قرآن و اقسام آن 72
- اشاره 72
- فصل اول 73
- اشاره 73
- 1. مفهوم لغوی «تحریف» 74
- اشاره 74
- استشهادات بر معنای لغوی تحریف 75
- 2. مفهوم اصطلاحی تحریف 77
- مفهوم تحریف در قرآن 77
- اشاره 81
- اقسام تحریف 81
- اشاره 82
- الف. تحریف معنوی 82
- اِخبار علی علیه السلام از وقوع تحریف معنوی 84
- شأن نزول آیه 86
- پنج نمونه از تحریف معنوی آیات قرآن 86
- اشاره 86
- تقریب استدلال 87
- اشاره 88
- اشکالات نگارنده بر فخر رازی 89
- تقریب استدلال 89
- اشاره 91
- تقریب استدلال 91
- اشاره 94
- شان نزول آیه 94
- تقریب استدلال 95
- تقریب استدلال 96
- اشاره 96
- پاسخ به یک ایراد 97
- 1. تحریف در قرائت 99
- یک موضوع مسلّم تاریخی 99
- اشاره 99
- ب . تحریف لفظی 99
- اشاره 99
- عدم تواتر قرائات 100
- نمونه هایی از تحریف در قرائت 103
- 2. تحریف در حروف قرآن 104
- اشاره 104
- ثمره اختلاف در قرائت 104
- حروف قرآن و معانی بلند آن 104
- دو نمونه تحریف در حروف قرآن 105
- 3. تحریف در کلمات قرآن 107
- نمونه تحریف در کلمات قرآن 107
- اشاره 107
- اشاره 108
- 4. تحریف در آیات 108
- تحریف « بسم الله الرحمن الرحیم» 108
- اختلاف نظر در میان علمای اهل سنّت 109
- طایفه نخست 110
- موقعیت « بسم الله الرحمن الرحیم» 110
- نتیجه تحقیق در بسم الله الرحمن الرحیم 111
- 5. تحریف در سور قرآن 115
- 6. تحریف به زیاده 116
- 7. تحریف به نقیصه 117
- نمونه نسخ تلاوت در قرآن 118
- فساد قول به نسخ تلاوت 118
- اشاره 118
- 8. تحریف به نسخ تلاوت در قرآن 118
- حاصل کلام در اقسام تحریف 120
- اشاره 122
- فصل دوم 122
- 1. شیخ صدوق و نفی تحریف (متوفای 381 ه- .ق) 123
- بزرگان شیعه و نفی تحریف 123
- اشاره 123
- 2. شیخ مفید و نفی تحریف (متوفای 413 ه- .ق) 124
- تهمتی بزرگ به شیخ مفید 124
- اشاره 124
- تحریف نمودن کلام شیخ مفید 125
- کلام شیخ مفید در مقالات 125
- تحریف کلام شیخ مفید 126
- 3. سید مرتضی و نفی تحریف (متوفای 436 ه- . ق) 126
- 4. شیخ طوسی و نفی تحریف (متوفای 461ه- .ق) 128
- 5. علامه طبرسی و نفی تحریف ( متوفای 548 ه- . ق) 129
- 7. علامه حلّی ونفی تحریف (متوفای726 ه- .ق) 130
- 6. سید ابن طاووس و نفی تحریف (متوفای 664 ه- . ق) 130
- 8. محقق کرکی و نفی تحریف ( متوفای 940 ه- .ق ) 131
- 9. ملا فتح الله کاشانی و نفی تحریف ( متوفای 988 ه- . ق) 131
- اشاره 132
- اتهام تحریف به مقدس اردبیلی 132
- 10. مقدس اردبیلی و نفی تحریف ( متوفای 993 ه- .ق) 132
- دفع اتهام از مقدس اردبیلی 133
- 11. شیخ بهائی و نفی تحریف (متوفای 1030 ه- .ق ) 134
- 12. سید نورالله تستری و نفی تحریف (متوفای 1019- ه. ق) 135
- اشاره 135
- 13. ملامحسن فیض کاشانی و نفی تحریف( متوفای 1090ه- .ق) 135
- تهمتی آشکار به فیض کاشانی 137
- الفصل السابع، الکاشانی وتحریف القرآن: 137
- پاسخ از اتهامات ناروا به فیض 139
- 15. سید علی خان مدنی و نفی تحریف (متوفای 1120 ه- .ق) 140
- 14. شیخ حرعاملی ونفی تحریف (متوفای 1104 ه- .ق) 140
- 17. شیخ جعفرکاشف الغطا و نفی تحریف (متوفای 1228 ه- .ق) 141
- 16. صاحب مفتاح الکرامه و نفی تحریف (متوفای 1226 ه- .ق) 141
- 18. سید محمد طباطبائی و نفی تحریف(متوفای 1242ه- .ق) 143
- 19. آیت الله کوه کمری و نفی تحریف (متوفای 1299 ه- .ق) 144
- 20. محمد حسن آشتیانی و نفی تحریف ( متوفای 1319 ه- .ق) 144
- 21. محمد حسن مقامی و نفی تحریف ( متوفای 1351ه- .ق ) 145
- 22. علامه بلاغی و نفی تحریف ( متوفای 1352 ه- .ق) 145
- 23. محسن امین عاملی و نفی تحریف ( متوفای 1371 ه- .ق) 147
- 25. علامه امینی و نفی تحریف ( متوفای 1379 ه- .ق) 148
- 24. محمد حسین کاشف الغطا ونفی تحریف(متوفای 1373 ه- .ق) 148
- 26. آیت الله بروجردی و نفی تحریف ( متوفای 1380 ه- .ق) 149
- 27. سید شرف الدین عاملی ونفی تحریف (متوفای 1381 ه- .ق) 150
- 28. علامه طباطبائی و نفی تحریف (متوفای 1402ه- .ق) 151
- 29. امام خمینی و نفی تحریف (متوفای 1409 ه- .ق) 152
- 30. آیت الله خوئی و نفی تحریف (متوفای 1413 ه- .ق) 155
- 31. آیت الله گلپایگانی و نفی تحریف (متوفای 1414 ق) 155
- اشاره 156
- مرحله اول؛ ذکر سه روایت و مدلول هر یک ازآنها 156
- تهمتی بی اساس به کلینی 156
- مرحله دوم؛ ابواب طرح این احادیث 158
- مرحله سوم؛ شناخت مبنای کلینی درکافی 159
- اشاره 159
- نتیجه مبنای کلینی درکتاب کافی 160
- مرحله چهارم؛ کلینی و نفی تحریف از قرآن 161
- ب. اعتبار یقین در مسائل اعتقادی 166
- اشاره 166
- حاصل اقوال صاحب نظران در نفی تحریف 166
- الف. سقوط قرآن از حجیّت 166
- ج. محال عادی تحریف در قرآن 167
- د. مخالفت با ضرورت دین و معجزه نبوت 167
- و. متواتر بودن قرآن 168
- ز. قرائت، تعلیم وحفظ قرآن 168
- ه. عرضه اختلاف اخبار بر قرآن 168
- ح. حدیث ثقلین 169
- ت. استناد به آیات قرآن 169
- ی. اجماع مسلمانان 169
- م. نماز شیعه 170
- ک. تأویل بردن اخبار تحریف 170
- اشاره 171
- فصل سوم 171
- 1. ابوالحسن اشعری و تنزیه شیعه (متوفای 330 ه- .ق) 172
- 2. زرقانی و تنزیه شیعه 172
- بزرگان اهل سنت و تنزیه شیعه 172
- اشاره 172
- 3.دکتر عبدالصبور شاهین و تنزیه شیعه 173
- 4. رحمت الله هندی وتنزیه شیعه 173
- 5. سیوطی و تنزیه شیعه 174
- 6. دکتر درّاز و تنزیه شیعه 174
- 7. دکتر تیجانی و تنزیه شیعه 175
- 9. استاد محمد مدنی و تنزیه شیعه 176
- 8. دکتر حنفی داود و تنزیه شیعه 176
- تهمت به شیعه امامیه 177
- اشاره 177
- 10. زرکشی و تنزیه شیعه 177
- جواب ارزنده سید ابن طاووس 178
- 1. ابو علی جبائی و تهمت به شیعه 178
- اشاره 178
- جواب حلی و نقضی به ابن حزم 180
- اشاره 180
- 2. ابن حزم ظاهری و تهمت به شیعه (متوفای 456ه- .ق) 180
- اشاره 181
- 3. عبدالرحیم ابن الخیاط و تهمت به شیعه 181
- پاسخ از این اتهام به شیعه 181
- نقد و دفع این اتهام 182
- اشاره 182
- 4. قاضی عبدالجبار و تهمت به شیعه 182
- 5. استاد رافعی و تهمت به شیعه 183
- اشاره 183
- جواب از اتهام رافعی به شیعه 183
- اشاره 184
- 6. دبستان المذاهب و تهمت به شیعه 184
- موضع بزرگان شیعه در باب کتاب دبستان المذاهب 185
- اشاره 187
- بخش دوم: دیدگاه اهل سنت از شبهه تحریف 187
- اشاره 188
- فصل چهارم 188
- دیدگاه اهل سنت در باب تحریف قرآن 189
- طایفه اول و نامعلوم بودن رأیشان 190
- اهل سنّت و اخبار تحریف 190
- اشاره 190
- اهل سنت و رد اخبار تحریف 191
- طایفه دوم و رد و تاویل اخبار تحریف 191
- اشاره 191
- تاملّی در کلام فخر رازی 196
- حاصل کلام در رد اخبار تحریف 196
- اهل سنت و تأویل اخبار تحریف 197
- اشاره 200
- فصل پنجم 200
- اشاره 201
- طایقه سوم اهل سنت و تحریف قرآن 201
- «حشویه»اهل سنت چه کسانی هستند.؟ 201
- اشاره 201
- 1. ابن جزیّ کلبی و تحریف قرآن 202
- 2. الخطیب الشربینی و تحریف قرآن 203
- 5. ابوبکر انبازی و تحریف قرآن 204
- 4.سفیان ثوری وتحریف قرآن 204
- 3. عبدالوهاب شعرانی وتحریف قرآن 204
- 6. ابن الخطیب وتحریف قرآن 205
- 7. ابن حزم اندلسی و تحریف قرآن 209
- 8. محیی الدین ابن عربی و تحریف قرآن 210
- 9. وهب بن سفیان، ابن جریر طبری، طحاوی و تحریف قرآن 210
- اشاره 211
- نمونه هایی از تحریف حشویه اهل سنت 211
- 2. کم نمودن دو سوره حفد و خلع از قرآن 212
- 1. زیادی بودن سوره معوّدتین 212
- 3. نقصان از سوره احزاب 214
- 4. نقصان از سوره برائت 215
- 5. آیه رجم 217
- 6. آیه جهاد 219
- 7. آیه رغبت 219
- 8. آیه فراش 220
- 9 . دو آیه ای که بُز آن دو را خورد 221
- 10 . آیه محافظت بر صلوات ( نمازها) 222
- 11 . سوره ای به بلندی برائت و همانند مسبحات 223
- 12. آیه صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله در مصحف عایشه 225
- 13. آیه بلاغ 226
- 15 . دو آیه که از مصحف ساقط شد 227
- 14 . تحریف قرآن با کشته شدن حاملان آن 227
- 16 . عدد حروف قرآن کریم به شمارش عمر 229
- 17. آیه ان الله اصطفی من آل محمد صلی الله علیه و آله 230
- 18. آیه ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله 231
- 19. آیه کفی الله المومنین القتال 232
- 20. آیه حمیت 233
- خلاصه پاسخ های نگارنده به روایات 235
- اشاره 239
- بخش سوم: اخبار جمع آوری قرآن 239
- اشاره 240
- فصل ششم 240
- الف. اهتمام و عدم سهل انگاری پیامبر صلی الله علیه و آله 241
- اشاره 241
- جمع آوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و عدم تحریف 241
- ب : علی بن ابیطالب علیه السلام و جمع آوری قرآن 242
- ج. صحابه و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 244
- د. اقوال علما و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 245
- ابوبکر و عمر و عدم تحریف قرآن 248
- خلفا وعدم تحریف قرآن 248
- اشاره 248
- مقصود از جمع آوری ابوبکر 249
- اشاره 249
- 1. شواهد تاریخی 249
- اخرج ابن ابی داود 249
- 2. برهان عقلی 251
- الف. تحریف سهوی و قهری 251
- اشاره 251
- ب. تحریف عمدی در آیات غیر سیاسی 252
- ج. تحریف عمدی در آیات سیاسی 254
- 3. برهان نقلی (حدیث ثقلین) 255
- الف. اعتراض اصحاب 256
- اشاره 256
- عثمان و عدم تحریف قرآن 256
- ب، نداشتن انگیزه برای تحریف 257
- ج. خلافت عثمان و عدم تحریف آیات سیاسی 257
- د. سکوت علی علیه السلام ، دلیل بر عدم تحریف قرآن از سوی عثمان 258
- ه. قاتلان عثمان و عدم تحریف قرآن از سوی او 258
- و. توحید مصاحف و عدم تحریف قرآن از سوی 259
- حاصل کلام 260
- اشاره 260
- دوران بنی امیه و عدم تحریف قرآن 260
- وجوه نقد پندار تحریف از سوی حجّاج 261
- حاصل کلام درفصل ششم 263
- اشاره 265
- فصل هفتم 265
- اشاره 266
- ادلّه نفی تحریف از قرآن 266
- دلیل نخست؛ دلائل عقلی 268
- الف. استحاله نقض غرض 268
- ب. قبح عقاب بلا بیان 269
- ج. ملازمه اعجاز با عدم تحریف 271
- اشاره 273
- دلیل دوم؛ آیات قرآنی 273
- الف . آیات تحدِی 274
- ب. آیه عزّت 277
- اشاره 279
- نفی باطل و اعجاز اخبار غیبی قرآن 282
- سخن زمخشری در ذیل آیه شریفه 283
- رمز نفوذ ناپذیری قرآن 284
- اشاره 285
- ج. آیه حفظ 286
- معنای باطل نزد قائلان به تحریف 286
- د. آیه رصد (نگهبانان) الهی 302
- ه. آیات صفات قرآن 304
- و.آیات هدایت 305
- اشاره 306
- دلیل سوم؛ سنت (احادیث پیامبر واهل بیت علیهم السلام ) 306
- الف. نهج البلاغه و نفی تحریف 307
- ب. حدیث متواتر ثقلین 309
- ج. حدیث متواترغدیر 313
- د. احادیث متواتر عرض برکتاب 314
- ز. اخبار فضائل و خواص سوره ها 318
- ه. احادیث ثواب قرائت سوره درنماز وغیرآن 319
- و. اخبار استعاذه به قرآن درفتنه ها 320
- ز. روایات قرائت سوره کامل در نماز 321
- ح. احادیث تاکید کننده قرآن موجود به قرآن منزل 322
- ط. احادیث تمسک امامان: به قرآن 324
- اشاره 327
- دلیل چهارم؛ اجماع عالمان هر زمان 327
- نکاتی پیرامون اجماع 328
- حاصل کلام 329
- فصل هشتم 330
- اشاره 330
- اشاره 331
- اشاره 331
- ادله طرفدران تحریف قرآن 331
- دلیل قرآنی 331
- 1. تحریف تورات و انجیل و تحریف قرآن 331
- دلیل روائی 331
- جواب وردّ استدلال 332
- تقریب استدلال 332
- دو مؤید برای وجه ششم 335
- حاصل کلام 336
- 2. جمع آوری قرآن وتحریف آن 337
- توقف تقریب استدلال برتمامیت دومقدمه 337
- اشاره 337
- جواب ونقد از شبهه دوم 339
- نقد روایات جمع آوری قرآن 348
- اشاره 352
- نمونه هایی از روایات تدوین در عهدنبی صلی الله علیه و آله 353
- حاصل بحث تعارض اخبار تدوین 355
- اشاره 356
- ج. تعبیر به کتاب در قرآن 357
- الف. تعبیر به سوره در قرآن 357
- ب. معنای تحدی قرآن 357
- اشاره 358
- د. تعبیر به کتاب در حدیث ثقلین 358
- الف. فصاحت و بلاغت قرآن 360
- ب. اهتمام رسول خدا صلی الله علیه و آله به حفظ و تلاوت قرآن 360
- ج. پاداش حفظ و قرائت قرآن 361
- نظریه تحقیق در اخبار جمع آوری 365
- 3. قرآن علی علیه السلام و شبهه تحریف 367
- تقریب و توضیح استدلال 367
- اشاره 367
- دلیل این استدلال 368
- نقد و جواب شبههسوم 369
- نظریه تحقیق در مورد قرآن علی علیه السلام 373
- حاصل نقد و جواب 376
- اشاره 376
- 4. روایات تحریف و شبهه تحریف 376
- نقد و مناقشه روایات تحریف 377
- اشاره 377
- تقریب استدلال 377
- مناقشه طایفه اول 379
- حاصل کلام 380
- اشاره 381
- مناقشه طایفه دوم 381
- حل معارضه صحیحه با اخبار تحریف 383
- حاصل کلام 384
- اشاره 385
- مناقشه طایفه سوم 385
- حاصل کلام 386
- مناقشه طایفه چهارم. 387
- اشاره 387
- حاصل کلام 388
- اشاره 388
- مناقشه طایفه پنجم 389
- خلاصه تحقیق در روایات تحریف 390
- اشاره 392
- 5. عدم ارتباط بعض آیات برخی دیگر 392
- تقریب استدلال 393
- نمونه ای از عدم ارتباط اجزای آیه 393
- نقد و جواب از شبهه پنجم 394
- حاصل کلام در نقد شبهه پنجم 398
- «فصل الخطاب»، دستاویز قائلان به تحریف 400
- اشاره 400
- خاتمه 400
- 1. اعتراف محدث نوری به اشتباه خویش 400
- 2. منابع غیر معتبر نوری 401
- اشاره 401
- الف. کتاب «القرائات » احمدبن سیاری 402
- ب. کتاب «استغاثه» علی ابن احمد کوفی 402
- د. کتاب «احتجاج» طبرسی 403
- ج. تفسیر ابوالجارود 403
- ه. کتاب «انوار نعمانیه» 405
- اشاره 405
- فرازهایی از کتاب انوار النعمانیه 406
- 3. روایات مورد استناد نوری 408
- اشاره 408
- ب. حمل بر تحریف معنوی 409
- الف. حمل بر تفسیر ، تاویل و شأن نزول 409
- ج. مغایرت مصحف علی علیه السلام در نظم و ترتیب 410
ه. عرضه اختلاف اخبار بر قرآن
از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیه السلام روایت متواتر و قابل قبولی رسیده به این مضمون که همه اخبار و احادیث را بر قرآن عرضه کنید تا صحت و سقم آنها معلوم شود و چنانچه موافق با قرآن بودند به آنها عمل و اگر مخالف با کتاب خدا بودند آنها را تکذیب کنید، و در فرضی که قرآن فعلی تحریف شده باشد، عرضه روایات بر آن هیچ نفعی نخواهد داشت. صرف نظر از این که اخبار تحریف مخالف با قرآن هستند و آن را تکذیب می کنند، باید آنها را دور افکنده، دست از آنها برداشت؛ چون محکوم به فساد هستند.(1)
و. متواتر بودن قرآن
عده ای از بزرگان معتقداند هیچ اختلافی نیست در این که همه آیات، کلمات و سوره های قرآن(اصل و اجزای قرآن) باید به طور متواتر رسیده باشد، و همچنین جمع آوری قرآن، ترتیب آیات و سوره ها در جایگاه مخصوص خود باید به طور متواتر باشد؛ به جهت این که مقتضای معجزه بودن قرآن، آن هم عظیم ترین معجزه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که اصل و ریشه دین و صراط مستقیم دین محسوب می شود، آن است که باید دواعی و انگیزه ها برای حفظ و نقل آن فراوان باشد، پس هر چه به صورت خبر واحد نقل شود و به حد تواتر نرسد، قطعاً قرآن حساب نمی گردد و شکی نیست که قرآن موجود با همین کیفیت و ترتیب از زمان پیامبر صلی الله علیه و آله تا به حال به طور متواتر از مسلمانان رسیده و نقل شده است .(2)
ز. قرائت، تعلیم وحفظ قرآن
اخباری صحیح از معصومان علیهم السلام درباره ثواب خواندن سوره ها در نماز، و نیزختم قرآن و تعیین زمان ختم، حفظ و تعلیم آن رسیده است که همگی دلالت دارند بر این که در قرآن تغییر و تحریفی رخ نداده است.(3)
1- مامقانی، محمد حسن، بشر الوسول الی اسرار علم الاسول.
2- الطباطبائی، سید محمد ، مفاتیح الاصول، ص24 .
3- ابن بابویه قمی، شیخ صدوق، اعتقادات الامامیه .