- مقدمه 1
- چکیده مطالب 4
- پیشینه بحث 7
- ویژگی های پژوهش حاضر 10
- فراگیری قانون سنخیت در تکوین و تشریع 14
- طهارت روحی رمز سنخیت با قرآن 14
- اشاره 22
- ویِژگی های قرآن کریم 22
- نور بودن قرآن 23
- اشاره 26
- اقوم بودن هدایت مطلق قرآن 26
- الف . عقل و عاطفه انسان متعلَّق هدایت قرآن 28
- ب . مفهوم هدایت در قرآن 30
- ج . هدایت یافتگی یا عدم هدایت اهل تقوا؟ 31
- اقوم بودن هدایت قرآن 33
- جهانی بودن زبان قرآن 35
- قرآن؛ کلام و تکلم الهی 38
- قرآن کل و کل قرآن 39
- تحدی نمودن قرآن 41
- اشاره 41
- آفرین گفتن خدا بر نزول قرآن 44
- برهان عقلی تحدی 44
- اشاره 47
- قرآن عظیم و سوره حمد 47
- جایگاه سوره حمد 47
- نامها و القاب سوره حمد 48
- سبعاً من المثانی 49
- وجه نامگذاری سوره حمد 50
- اختصاص حمد به خداوند سبحان 50
- شناخت حمد الهی رمز تعالی انسان 52
- احسن الحدیث بودن قرآن 54
- مهیمن بودن قرآن 57
- ام الکتاب بودن قرآن 60
- تبیین معارف قرآنی به تناسب ظرفیت افراد 64
- قول فصل بودن قرآن 65
- تازگی و جاودانگی 68
- بخش اول: مفهوم تحریف در لغت، اصطلاح، قرآن و اقسام آن 72
- اشاره 72
- فصل اول 73
- اشاره 73
- اشاره 74
- 1. مفهوم لغوی «تحریف» 74
- استشهادات بر معنای لغوی تحریف 75
- 2. مفهوم اصطلاحی تحریف 77
- مفهوم تحریف در قرآن 77
- اقسام تحریف 81
- اشاره 81
- اشاره 82
- الف. تحریف معنوی 82
- اِخبار علی علیه السلام از وقوع تحریف معنوی 84
- اشاره 86
- شأن نزول آیه 86
- پنج نمونه از تحریف معنوی آیات قرآن 86
- تقریب استدلال 87
- اشاره 88
- تقریب استدلال 89
- اشکالات نگارنده بر فخر رازی 89
- تقریب استدلال 91
- اشاره 91
- اشاره 94
- شان نزول آیه 94
- تقریب استدلال 95
- اشاره 96
- تقریب استدلال 96
- پاسخ به یک ایراد 97
- 1. تحریف در قرائت 99
- ب . تحریف لفظی 99
- اشاره 99
- یک موضوع مسلّم تاریخی 99
- اشاره 99
- عدم تواتر قرائات 100
- نمونه هایی از تحریف در قرائت 103
- 2. تحریف در حروف قرآن 104
- ثمره اختلاف در قرائت 104
- اشاره 104
- حروف قرآن و معانی بلند آن 104
- دو نمونه تحریف در حروف قرآن 105
- 3. تحریف در کلمات قرآن 107
- اشاره 107
- نمونه تحریف در کلمات قرآن 107
- اشاره 108
- 4. تحریف در آیات 108
- تحریف « بسم الله الرحمن الرحیم» 108
- اختلاف نظر در میان علمای اهل سنّت 109
- موقعیت « بسم الله الرحمن الرحیم» 110
- طایفه نخست 110
- نتیجه تحقیق در بسم الله الرحمن الرحیم 111
- 5. تحریف در سور قرآن 115
- 6. تحریف به زیاده 116
- 7. تحریف به نقیصه 117
- اشاره 118
- نمونه نسخ تلاوت در قرآن 118
- 8. تحریف به نسخ تلاوت در قرآن 118
- فساد قول به نسخ تلاوت 118
- حاصل کلام در اقسام تحریف 120
- اشاره 122
- فصل دوم 122
- بزرگان شیعه و نفی تحریف 123
- 1. شیخ صدوق و نفی تحریف (متوفای 381 ه- .ق) 123
- اشاره 123
- اشاره 124
- تهمتی بزرگ به شیخ مفید 124
- 2. شیخ مفید و نفی تحریف (متوفای 413 ه- .ق) 124
- کلام شیخ مفید در مقالات 125
- تحریف نمودن کلام شیخ مفید 125
- 3. سید مرتضی و نفی تحریف (متوفای 436 ه- . ق) 126
- تحریف کلام شیخ مفید 126
- 4. شیخ طوسی و نفی تحریف (متوفای 461ه- .ق) 128
- 5. علامه طبرسی و نفی تحریف ( متوفای 548 ه- . ق) 129
- 6. سید ابن طاووس و نفی تحریف (متوفای 664 ه- . ق) 130
- 7. علامه حلّی ونفی تحریف (متوفای726 ه- .ق) 130
- 8. محقق کرکی و نفی تحریف ( متوفای 940 ه- .ق ) 131
- 9. ملا فتح الله کاشانی و نفی تحریف ( متوفای 988 ه- . ق) 131
- 10. مقدس اردبیلی و نفی تحریف ( متوفای 993 ه- .ق) 132
- اتهام تحریف به مقدس اردبیلی 132
- اشاره 132
- دفع اتهام از مقدس اردبیلی 133
- 11. شیخ بهائی و نفی تحریف (متوفای 1030 ه- .ق ) 134
- 12. سید نورالله تستری و نفی تحریف (متوفای 1019- ه. ق) 135
- 13. ملامحسن فیض کاشانی و نفی تحریف( متوفای 1090ه- .ق) 135
- اشاره 135
- الفصل السابع، الکاشانی وتحریف القرآن: 137
- تهمتی آشکار به فیض کاشانی 137
- پاسخ از اتهامات ناروا به فیض 139
- 15. سید علی خان مدنی و نفی تحریف (متوفای 1120 ه- .ق) 140
- 14. شیخ حرعاملی ونفی تحریف (متوفای 1104 ه- .ق) 140
- 16. صاحب مفتاح الکرامه و نفی تحریف (متوفای 1226 ه- .ق) 141
- 17. شیخ جعفرکاشف الغطا و نفی تحریف (متوفای 1228 ه- .ق) 141
- 18. سید محمد طباطبائی و نفی تحریف(متوفای 1242ه- .ق) 143
- 19. آیت الله کوه کمری و نفی تحریف (متوفای 1299 ه- .ق) 144
- 20. محمد حسن آشتیانی و نفی تحریف ( متوفای 1319 ه- .ق) 144
- 21. محمد حسن مقامی و نفی تحریف ( متوفای 1351ه- .ق ) 145
- 22. علامه بلاغی و نفی تحریف ( متوفای 1352 ه- .ق) 145
- 23. محسن امین عاملی و نفی تحریف ( متوفای 1371 ه- .ق) 147
- 25. علامه امینی و نفی تحریف ( متوفای 1379 ه- .ق) 148
- 24. محمد حسین کاشف الغطا ونفی تحریف(متوفای 1373 ه- .ق) 148
- 26. آیت الله بروجردی و نفی تحریف ( متوفای 1380 ه- .ق) 149
- 27. سید شرف الدین عاملی ونفی تحریف (متوفای 1381 ه- .ق) 150
- 28. علامه طباطبائی و نفی تحریف (متوفای 1402ه- .ق) 151
- 29. امام خمینی و نفی تحریف (متوفای 1409 ه- .ق) 152
- 31. آیت الله گلپایگانی و نفی تحریف (متوفای 1414 ق) 155
- 30. آیت الله خوئی و نفی تحریف (متوفای 1413 ه- .ق) 155
- اشاره 156
- مرحله اول؛ ذکر سه روایت و مدلول هر یک ازآنها 156
- تهمتی بی اساس به کلینی 156
- مرحله دوم؛ ابواب طرح این احادیث 158
- مرحله سوم؛ شناخت مبنای کلینی درکافی 159
- اشاره 159
- نتیجه مبنای کلینی درکتاب کافی 160
- مرحله چهارم؛ کلینی و نفی تحریف از قرآن 161
- الف. سقوط قرآن از حجیّت 166
- اشاره 166
- حاصل اقوال صاحب نظران در نفی تحریف 166
- ب. اعتبار یقین در مسائل اعتقادی 166
- ج. محال عادی تحریف در قرآن 167
- د. مخالفت با ضرورت دین و معجزه نبوت 167
- ه. عرضه اختلاف اخبار بر قرآن 168
- ز. قرائت، تعلیم وحفظ قرآن 168
- و. متواتر بودن قرآن 168
- ت. استناد به آیات قرآن 169
- ح. حدیث ثقلین 169
- ی. اجماع مسلمانان 169
- ک. تأویل بردن اخبار تحریف 170
- م. نماز شیعه 170
- فصل سوم 171
- اشاره 171
- اشاره 172
- 1. ابوالحسن اشعری و تنزیه شیعه (متوفای 330 ه- .ق) 172
- 2. زرقانی و تنزیه شیعه 172
- بزرگان اهل سنت و تنزیه شیعه 172
- 4. رحمت الله هندی وتنزیه شیعه 173
- 3.دکتر عبدالصبور شاهین و تنزیه شیعه 173
- 6. دکتر درّاز و تنزیه شیعه 174
- 5. سیوطی و تنزیه شیعه 174
- 7. دکتر تیجانی و تنزیه شیعه 175
- 8. دکتر حنفی داود و تنزیه شیعه 176
- 9. استاد محمد مدنی و تنزیه شیعه 176
- تهمت به شیعه امامیه 177
- 10. زرکشی و تنزیه شیعه 177
- اشاره 177
- جواب ارزنده سید ابن طاووس 178
- 1. ابو علی جبائی و تهمت به شیعه 178
- اشاره 178
- 2. ابن حزم ظاهری و تهمت به شیعه (متوفای 456ه- .ق) 180
- اشاره 180
- جواب حلی و نقضی به ابن حزم 180
- اشاره 181
- پاسخ از این اتهام به شیعه 181
- 3. عبدالرحیم ابن الخیاط و تهمت به شیعه 181
- اشاره 182
- 4. قاضی عبدالجبار و تهمت به شیعه 182
- نقد و دفع این اتهام 182
- 5. استاد رافعی و تهمت به شیعه 183
- اشاره 183
- جواب از اتهام رافعی به شیعه 183
- 6. دبستان المذاهب و تهمت به شیعه 184
- اشاره 184
- موضع بزرگان شیعه در باب کتاب دبستان المذاهب 185
- اشاره 187
- بخش دوم: دیدگاه اهل سنت از شبهه تحریف 187
- فصل چهارم 188
- اشاره 188
- دیدگاه اهل سنت در باب تحریف قرآن 189
- اشاره 190
- اهل سنّت و اخبار تحریف 190
- طایفه اول و نامعلوم بودن رأیشان 190
- طایفه دوم و رد و تاویل اخبار تحریف 191
- اهل سنت و رد اخبار تحریف 191
- اشاره 191
- حاصل کلام در رد اخبار تحریف 196
- تاملّی در کلام فخر رازی 196
- اهل سنت و تأویل اخبار تحریف 197
- اشاره 200
- فصل پنجم 200
- اشاره 201
- اشاره 201
- طایقه سوم اهل سنت و تحریف قرآن 201
- «حشویه»اهل سنت چه کسانی هستند.؟ 201
- 1. ابن جزیّ کلبی و تحریف قرآن 202
- 2. الخطیب الشربینی و تحریف قرآن 203
- 4.سفیان ثوری وتحریف قرآن 204
- 5. ابوبکر انبازی و تحریف قرآن 204
- 3. عبدالوهاب شعرانی وتحریف قرآن 204
- 6. ابن الخطیب وتحریف قرآن 205
- 7. ابن حزم اندلسی و تحریف قرآن 209
- 9. وهب بن سفیان، ابن جریر طبری، طحاوی و تحریف قرآن 210
- 8. محیی الدین ابن عربی و تحریف قرآن 210
- نمونه هایی از تحریف حشویه اهل سنت 211
- اشاره 211
- 2. کم نمودن دو سوره حفد و خلع از قرآن 212
- 1. زیادی بودن سوره معوّدتین 212
- 3. نقصان از سوره احزاب 214
- 4. نقصان از سوره برائت 215
- 5. آیه رجم 217
- 6. آیه جهاد 219
- 7. آیه رغبت 219
- 8. آیه فراش 220
- 9 . دو آیه ای که بُز آن دو را خورد 221
- 10 . آیه محافظت بر صلوات ( نمازها) 222
- 11 . سوره ای به بلندی برائت و همانند مسبحات 223
- 12. آیه صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله در مصحف عایشه 225
- 13. آیه بلاغ 226
- 15 . دو آیه که از مصحف ساقط شد 227
- 14 . تحریف قرآن با کشته شدن حاملان آن 227
- 16 . عدد حروف قرآن کریم به شمارش عمر 229
- 17. آیه ان الله اصطفی من آل محمد صلی الله علیه و آله 230
- 18. آیه ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله 231
- 19. آیه کفی الله المومنین القتال 232
- 20. آیه حمیت 233
- خلاصه پاسخ های نگارنده به روایات 235
- اشاره 239
- بخش سوم: اخبار جمع آوری قرآن 239
- اشاره 240
- فصل ششم 240
- الف. اهتمام و عدم سهل انگاری پیامبر صلی الله علیه و آله 241
- اشاره 241
- جمع آوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و عدم تحریف 241
- ب : علی بن ابیطالب علیه السلام و جمع آوری قرآن 242
- ج. صحابه و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 244
- د. اقوال علما و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 245
- اشاره 248
- ابوبکر و عمر و عدم تحریف قرآن 248
- خلفا وعدم تحریف قرآن 248
- اشاره 249
- 1. شواهد تاریخی 249
- اخرج ابن ابی داود 249
- مقصود از جمع آوری ابوبکر 249
- الف. تحریف سهوی و قهری 251
- 2. برهان عقلی 251
- اشاره 251
- ب. تحریف عمدی در آیات غیر سیاسی 252
- ج. تحریف عمدی در آیات سیاسی 254
- 3. برهان نقلی (حدیث ثقلین) 255
- الف. اعتراض اصحاب 256
- اشاره 256
- عثمان و عدم تحریف قرآن 256
- ب، نداشتن انگیزه برای تحریف 257
- ج. خلافت عثمان و عدم تحریف آیات سیاسی 257
- د. سکوت علی علیه السلام ، دلیل بر عدم تحریف قرآن از سوی عثمان 258
- ه. قاتلان عثمان و عدم تحریف قرآن از سوی او 258
- و. توحید مصاحف و عدم تحریف قرآن از سوی 259
- اشاره 260
- حاصل کلام 260
- دوران بنی امیه و عدم تحریف قرآن 260
- وجوه نقد پندار تحریف از سوی حجّاج 261
- حاصل کلام درفصل ششم 263
- فصل هفتم 265
- اشاره 265
- ادلّه نفی تحریف از قرآن 266
- اشاره 266
- الف. استحاله نقض غرض 268
- دلیل نخست؛ دلائل عقلی 268
- ب. قبح عقاب بلا بیان 269
- ج. ملازمه اعجاز با عدم تحریف 271
- اشاره 273
- دلیل دوم؛ آیات قرآنی 273
- الف . آیات تحدِی 274
- ب. آیه عزّت 277
- اشاره 279
- نفی باطل و اعجاز اخبار غیبی قرآن 282
- سخن زمخشری در ذیل آیه شریفه 283
- رمز نفوذ ناپذیری قرآن 284
- اشاره 285
- معنای باطل نزد قائلان به تحریف 286
- ج. آیه حفظ 286
- د. آیه رصد (نگهبانان) الهی 302
- ه. آیات صفات قرآن 304
- و.آیات هدایت 305
- اشاره 306
- دلیل سوم؛ سنت (احادیث پیامبر واهل بیت علیهم السلام ) 306
- الف. نهج البلاغه و نفی تحریف 307
- ب. حدیث متواتر ثقلین 309
- ج. حدیث متواترغدیر 313
- د. احادیث متواتر عرض برکتاب 314
- ز. اخبار فضائل و خواص سوره ها 318
- ه. احادیث ثواب قرائت سوره درنماز وغیرآن 319
- و. اخبار استعاذه به قرآن درفتنه ها 320
- ز. روایات قرائت سوره کامل در نماز 321
- ح. احادیث تاکید کننده قرآن موجود به قرآن منزل 322
- ط. احادیث تمسک امامان: به قرآن 324
- اشاره 327
- دلیل چهارم؛ اجماع عالمان هر زمان 327
- نکاتی پیرامون اجماع 328
- حاصل کلام 329
- اشاره 330
- فصل هشتم 330
- 1. تحریف تورات و انجیل و تحریف قرآن 331
- دلیل قرآنی 331
- ادله طرفدران تحریف قرآن 331
- اشاره 331
- دلیل روائی 331
- اشاره 331
- جواب وردّ استدلال 332
- تقریب استدلال 332
- دو مؤید برای وجه ششم 335
- حاصل کلام 336
- 2. جمع آوری قرآن وتحریف آن 337
- توقف تقریب استدلال برتمامیت دومقدمه 337
- اشاره 337
- جواب ونقد از شبهه دوم 339
- نقد روایات جمع آوری قرآن 348
- اشاره 352
- نمونه هایی از روایات تدوین در عهدنبی صلی الله علیه و آله 353
- حاصل بحث تعارض اخبار تدوین 355
- اشاره 356
- ب. معنای تحدی قرآن 357
- ج. تعبیر به کتاب در قرآن 357
- الف. تعبیر به سوره در قرآن 357
- اشاره 358
- د. تعبیر به کتاب در حدیث ثقلین 358
- الف. فصاحت و بلاغت قرآن 360
- ب. اهتمام رسول خدا صلی الله علیه و آله به حفظ و تلاوت قرآن 360
- ج. پاداش حفظ و قرائت قرآن 361
- نظریه تحقیق در اخبار جمع آوری 365
- تقریب و توضیح استدلال 367
- اشاره 367
- 3. قرآن علی علیه السلام و شبهه تحریف 367
- دلیل این استدلال 368
- نقد و جواب شبههسوم 369
- نظریه تحقیق در مورد قرآن علی علیه السلام 373
- حاصل نقد و جواب 376
- اشاره 376
- 4. روایات تحریف و شبهه تحریف 376
- تقریب استدلال 377
- نقد و مناقشه روایات تحریف 377
- اشاره 377
- مناقشه طایفه اول 379
- حاصل کلام 380
- اشاره 381
- مناقشه طایفه دوم 381
- حل معارضه صحیحه با اخبار تحریف 383
- حاصل کلام 384
- اشاره 385
- مناقشه طایفه سوم 385
- حاصل کلام 386
- مناقشه طایفه چهارم. 387
- اشاره 387
- حاصل کلام 388
- اشاره 388
- مناقشه طایفه پنجم 389
- خلاصه تحقیق در روایات تحریف 390
- 5. عدم ارتباط بعض آیات برخی دیگر 392
- اشاره 392
- تقریب استدلال 393
- نمونه ای از عدم ارتباط اجزای آیه 393
- نقد و جواب از شبهه پنجم 394
- حاصل کلام در نقد شبهه پنجم 398
- خاتمه 400
- «فصل الخطاب»، دستاویز قائلان به تحریف 400
- اشاره 400
- 1. اعتراف محدث نوری به اشتباه خویش 400
- اشاره 401
- 2. منابع غیر معتبر نوری 401
- ب. کتاب «استغاثه» علی ابن احمد کوفی 402
- الف. کتاب «القرائات » احمدبن سیاری 402
- د. کتاب «احتجاج» طبرسی 403
- ج. تفسیر ابوالجارود 403
- ه. کتاب «انوار نعمانیه» 405
- اشاره 405
- فرازهایی از کتاب انوار النعمانیه 406
- 3. روایات مورد استناد نوری 408
- اشاره 408
- الف. حمل بر تفسیر ، تاویل و شأن نزول 409
- ب. حمل بر تحریف معنوی 409
- ج. مغایرت مصحف علی علیه السلام در نظم و ترتیب 410
رابعاً، طبرانی و ذهبی می گویند: این حدیث یک خبر باطل است و تنها کسی که این خبر باطل را از عمر نقل کرده، محمد بن عبید است.(1)
17. آیه ان الله اصطفی من آل محمد صلی الله علیه و آله
ثعلبی از « ابی وائل» روایت می کند که وی گفت: من مصحف عبدالله ابن مسعود را قرائت کردم و این آیه را خواندم(2) : اِنَ اللهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نُوحُاً وَ آل اِبراهیم وَ آلِ عٍمران و آل محمد علی العالمین؛ خداوند آدم، نوح، آل ابراهیم، آل عمران و آل محمد(3)
را بر جهانیان برگزید.
همچنین «حاکم حسکانی» از شفیق روایت می کند که وی گفت: من مصحف عبدالله ابن مسعود را قرائت کردم و این آیه را خواندم: ان الله اصطفی آدم و نوحا و آل ابراهیم و آل عمران و آل محمد علی العالمین. طبرسی نیز می گوید: در قرائتی آیه شریفه این گونه قرائت شده است: « اهل البیت و آل محمد علی العالمین.
نقد این روایات که برای بعضی؛ مانند «حشویه» دستاویز شده و شیعه را متهم به تحریف قرآن نموده اند، این است که اولاً، این گونه روایات را نه شیعه قبول دارد و نه اهل سنت، چون خبر واحدند و با خبر واحد، موضوع اعتقادی که وحی قرآنی باشد ثابت نمیگردد.
ثانیاً، این نوع عباراتی که از مصحف ابن مسعود نقل می شود که برخی آیات مشتمل بر الفاظ و کلمات اضافی است، باید حمل بر تفسیر، توضیح و بیان مصداق آیه نمود؛ یعنی در آیه شریفه مراد ابن مسعود از «آل محمد یا اهل البیت» ذکر مصداق آل ابراهیم است، نه وحی تنزیلی قرآنی؛ چون منبای عبدالله ابن مسعود در نوشتن مصحفش، توسعه در لفظ و توضیح نص قرآنی بوده، پس آنچه ساقط شده از مصحف ابن مسعود وحی قرآنی نبوده بلکه تفسیر و توضیح یا بیان مصداق آیه بوده است.
1- ذهبی محمد ابن احمد ، میزان الاعتدال، ج 3 ،ص 639 .
2- خداوند آدم، ونوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برتری داد، آل عمران ، آیه 33 .
3- الثعلبی ، ابو اسحاق ، احمد ، تفسیر الثلعبی مخطوط.