- مقدمه 1
- چکیده مطالب 4
- پیشینه بحث 7
- ویژگی های پژوهش حاضر 10
- فراگیری قانون سنخیت در تکوین و تشریع 14
- طهارت روحی رمز سنخیت با قرآن 14
- اشاره 22
- ویِژگی های قرآن کریم 22
- نور بودن قرآن 23
- اشاره 26
- اقوم بودن هدایت مطلق قرآن 26
- الف . عقل و عاطفه انسان متعلَّق هدایت قرآن 28
- ب . مفهوم هدایت در قرآن 30
- ج . هدایت یافتگی یا عدم هدایت اهل تقوا؟ 31
- اقوم بودن هدایت قرآن 33
- جهانی بودن زبان قرآن 35
- قرآن؛ کلام و تکلم الهی 38
- قرآن کل و کل قرآن 39
- تحدی نمودن قرآن 41
- اشاره 41
- برهان عقلی تحدی 44
- آفرین گفتن خدا بر نزول قرآن 44
- اشاره 47
- قرآن عظیم و سوره حمد 47
- جایگاه سوره حمد 47
- نامها و القاب سوره حمد 48
- سبعاً من المثانی 49
- اختصاص حمد به خداوند سبحان 50
- وجه نامگذاری سوره حمد 50
- شناخت حمد الهی رمز تعالی انسان 52
- احسن الحدیث بودن قرآن 54
- مهیمن بودن قرآن 57
- ام الکتاب بودن قرآن 60
- تبیین معارف قرآنی به تناسب ظرفیت افراد 64
- قول فصل بودن قرآن 65
- تازگی و جاودانگی 68
- بخش اول: مفهوم تحریف در لغت، اصطلاح، قرآن و اقسام آن 72
- اشاره 72
- اشاره 73
- فصل اول 73
- اشاره 74
- 1. مفهوم لغوی «تحریف» 74
- استشهادات بر معنای لغوی تحریف 75
- 2. مفهوم اصطلاحی تحریف 77
- مفهوم تحریف در قرآن 77
- اقسام تحریف 81
- اشاره 81
- الف. تحریف معنوی 82
- اشاره 82
- اِخبار علی علیه السلام از وقوع تحریف معنوی 84
- شأن نزول آیه 86
- اشاره 86
- پنج نمونه از تحریف معنوی آیات قرآن 86
- تقریب استدلال 87
- اشاره 88
- تقریب استدلال 89
- اشکالات نگارنده بر فخر رازی 89
- اشاره 91
- تقریب استدلال 91
- اشاره 94
- شان نزول آیه 94
- تقریب استدلال 95
- تقریب استدلال 96
- اشاره 96
- پاسخ به یک ایراد 97
- اشاره 99
- ب . تحریف لفظی 99
- 1. تحریف در قرائت 99
- اشاره 99
- یک موضوع مسلّم تاریخی 99
- عدم تواتر قرائات 100
- نمونه هایی از تحریف در قرائت 103
- اشاره 104
- ثمره اختلاف در قرائت 104
- 2. تحریف در حروف قرآن 104
- حروف قرآن و معانی بلند آن 104
- دو نمونه تحریف در حروف قرآن 105
- 3. تحریف در کلمات قرآن 107
- نمونه تحریف در کلمات قرآن 107
- اشاره 107
- تحریف « بسم الله الرحمن الرحیم» 108
- اشاره 108
- 4. تحریف در آیات 108
- اختلاف نظر در میان علمای اهل سنّت 109
- موقعیت « بسم الله الرحمن الرحیم» 110
- طایفه نخست 110
- نتیجه تحقیق در بسم الله الرحمن الرحیم 111
- 5. تحریف در سور قرآن 115
- 6. تحریف به زیاده 116
- 7. تحریف به نقیصه 117
- نمونه نسخ تلاوت در قرآن 118
- فساد قول به نسخ تلاوت 118
- اشاره 118
- 8. تحریف به نسخ تلاوت در قرآن 118
- حاصل کلام در اقسام تحریف 120
- اشاره 122
- فصل دوم 122
- 1. شیخ صدوق و نفی تحریف (متوفای 381 ه- .ق) 123
- بزرگان شیعه و نفی تحریف 123
- اشاره 123
- تهمتی بزرگ به شیخ مفید 124
- اشاره 124
- 2. شیخ مفید و نفی تحریف (متوفای 413 ه- .ق) 124
- تحریف نمودن کلام شیخ مفید 125
- کلام شیخ مفید در مقالات 125
- 3. سید مرتضی و نفی تحریف (متوفای 436 ه- . ق) 126
- تحریف کلام شیخ مفید 126
- 4. شیخ طوسی و نفی تحریف (متوفای 461ه- .ق) 128
- 5. علامه طبرسی و نفی تحریف ( متوفای 548 ه- . ق) 129
- 6. سید ابن طاووس و نفی تحریف (متوفای 664 ه- . ق) 130
- 7. علامه حلّی ونفی تحریف (متوفای726 ه- .ق) 130
- 8. محقق کرکی و نفی تحریف ( متوفای 940 ه- .ق ) 131
- 9. ملا فتح الله کاشانی و نفی تحریف ( متوفای 988 ه- . ق) 131
- اشاره 132
- اتهام تحریف به مقدس اردبیلی 132
- 10. مقدس اردبیلی و نفی تحریف ( متوفای 993 ه- .ق) 132
- دفع اتهام از مقدس اردبیلی 133
- 11. شیخ بهائی و نفی تحریف (متوفای 1030 ه- .ق ) 134
- 13. ملامحسن فیض کاشانی و نفی تحریف( متوفای 1090ه- .ق) 135
- 12. سید نورالله تستری و نفی تحریف (متوفای 1019- ه. ق) 135
- اشاره 135
- الفصل السابع، الکاشانی وتحریف القرآن: 137
- تهمتی آشکار به فیض کاشانی 137
- پاسخ از اتهامات ناروا به فیض 139
- 15. سید علی خان مدنی و نفی تحریف (متوفای 1120 ه- .ق) 140
- 14. شیخ حرعاملی ونفی تحریف (متوفای 1104 ه- .ق) 140
- 17. شیخ جعفرکاشف الغطا و نفی تحریف (متوفای 1228 ه- .ق) 141
- 16. صاحب مفتاح الکرامه و نفی تحریف (متوفای 1226 ه- .ق) 141
- 18. سید محمد طباطبائی و نفی تحریف(متوفای 1242ه- .ق) 143
- 19. آیت الله کوه کمری و نفی تحریف (متوفای 1299 ه- .ق) 144
- 20. محمد حسن آشتیانی و نفی تحریف ( متوفای 1319 ه- .ق) 144
- 21. محمد حسن مقامی و نفی تحریف ( متوفای 1351ه- .ق ) 145
- 22. علامه بلاغی و نفی تحریف ( متوفای 1352 ه- .ق) 145
- 23. محسن امین عاملی و نفی تحریف ( متوفای 1371 ه- .ق) 147
- 25. علامه امینی و نفی تحریف ( متوفای 1379 ه- .ق) 148
- 24. محمد حسین کاشف الغطا ونفی تحریف(متوفای 1373 ه- .ق) 148
- 26. آیت الله بروجردی و نفی تحریف ( متوفای 1380 ه- .ق) 149
- 27. سید شرف الدین عاملی ونفی تحریف (متوفای 1381 ه- .ق) 150
- 28. علامه طباطبائی و نفی تحریف (متوفای 1402ه- .ق) 151
- 29. امام خمینی و نفی تحریف (متوفای 1409 ه- .ق) 152
- 31. آیت الله گلپایگانی و نفی تحریف (متوفای 1414 ق) 155
- 30. آیت الله خوئی و نفی تحریف (متوفای 1413 ه- .ق) 155
- مرحله اول؛ ذکر سه روایت و مدلول هر یک ازآنها 156
- اشاره 156
- تهمتی بی اساس به کلینی 156
- مرحله دوم؛ ابواب طرح این احادیث 158
- اشاره 159
- مرحله سوم؛ شناخت مبنای کلینی درکافی 159
- نتیجه مبنای کلینی درکتاب کافی 160
- مرحله چهارم؛ کلینی و نفی تحریف از قرآن 161
- الف. سقوط قرآن از حجیّت 166
- ب. اعتبار یقین در مسائل اعتقادی 166
- اشاره 166
- حاصل اقوال صاحب نظران در نفی تحریف 166
- د. مخالفت با ضرورت دین و معجزه نبوت 167
- ج. محال عادی تحریف در قرآن 167
- و. متواتر بودن قرآن 168
- ز. قرائت، تعلیم وحفظ قرآن 168
- ه. عرضه اختلاف اخبار بر قرآن 168
- ت. استناد به آیات قرآن 169
- ح. حدیث ثقلین 169
- ی. اجماع مسلمانان 169
- م. نماز شیعه 170
- ک. تأویل بردن اخبار تحریف 170
- اشاره 171
- فصل سوم 171
- 1. ابوالحسن اشعری و تنزیه شیعه (متوفای 330 ه- .ق) 172
- بزرگان اهل سنت و تنزیه شیعه 172
- اشاره 172
- 2. زرقانی و تنزیه شیعه 172
- 4. رحمت الله هندی وتنزیه شیعه 173
- 3.دکتر عبدالصبور شاهین و تنزیه شیعه 173
- 5. سیوطی و تنزیه شیعه 174
- 6. دکتر درّاز و تنزیه شیعه 174
- 7. دکتر تیجانی و تنزیه شیعه 175
- 8. دکتر حنفی داود و تنزیه شیعه 176
- 9. استاد محمد مدنی و تنزیه شیعه 176
- تهمت به شیعه امامیه 177
- 10. زرکشی و تنزیه شیعه 177
- اشاره 177
- 1. ابو علی جبائی و تهمت به شیعه 178
- جواب ارزنده سید ابن طاووس 178
- اشاره 178
- جواب حلی و نقضی به ابن حزم 180
- اشاره 180
- 2. ابن حزم ظاهری و تهمت به شیعه (متوفای 456ه- .ق) 180
- 3. عبدالرحیم ابن الخیاط و تهمت به شیعه 181
- پاسخ از این اتهام به شیعه 181
- اشاره 181
- اشاره 182
- نقد و دفع این اتهام 182
- 4. قاضی عبدالجبار و تهمت به شیعه 182
- اشاره 183
- جواب از اتهام رافعی به شیعه 183
- 5. استاد رافعی و تهمت به شیعه 183
- 6. دبستان المذاهب و تهمت به شیعه 184
- اشاره 184
- موضع بزرگان شیعه در باب کتاب دبستان المذاهب 185
- اشاره 187
- بخش دوم: دیدگاه اهل سنت از شبهه تحریف 187
- اشاره 188
- فصل چهارم 188
- دیدگاه اهل سنت در باب تحریف قرآن 189
- طایفه اول و نامعلوم بودن رأیشان 190
- اشاره 190
- اهل سنّت و اخبار تحریف 190
- طایفه دوم و رد و تاویل اخبار تحریف 191
- اشاره 191
- اهل سنت و رد اخبار تحریف 191
- حاصل کلام در رد اخبار تحریف 196
- تاملّی در کلام فخر رازی 196
- اهل سنت و تأویل اخبار تحریف 197
- فصل پنجم 200
- اشاره 200
- «حشویه»اهل سنت چه کسانی هستند.؟ 201
- اشاره 201
- طایقه سوم اهل سنت و تحریف قرآن 201
- اشاره 201
- 1. ابن جزیّ کلبی و تحریف قرآن 202
- 2. الخطیب الشربینی و تحریف قرآن 203
- 5. ابوبکر انبازی و تحریف قرآن 204
- 4.سفیان ثوری وتحریف قرآن 204
- 3. عبدالوهاب شعرانی وتحریف قرآن 204
- 6. ابن الخطیب وتحریف قرآن 205
- 7. ابن حزم اندلسی و تحریف قرآن 209
- 9. وهب بن سفیان، ابن جریر طبری، طحاوی و تحریف قرآن 210
- 8. محیی الدین ابن عربی و تحریف قرآن 210
- اشاره 211
- نمونه هایی از تحریف حشویه اهل سنت 211
- 1. زیادی بودن سوره معوّدتین 212
- 2. کم نمودن دو سوره حفد و خلع از قرآن 212
- 3. نقصان از سوره احزاب 214
- 4. نقصان از سوره برائت 215
- 5. آیه رجم 217
- 7. آیه رغبت 219
- 6. آیه جهاد 219
- 8. آیه فراش 220
- 9 . دو آیه ای که بُز آن دو را خورد 221
- 10 . آیه محافظت بر صلوات ( نمازها) 222
- 11 . سوره ای به بلندی برائت و همانند مسبحات 223
- 12. آیه صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله در مصحف عایشه 225
- 13. آیه بلاغ 226
- 15 . دو آیه که از مصحف ساقط شد 227
- 14 . تحریف قرآن با کشته شدن حاملان آن 227
- 16 . عدد حروف قرآن کریم به شمارش عمر 229
- 17. آیه ان الله اصطفی من آل محمد صلی الله علیه و آله 230
- 18. آیه ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله 231
- 19. آیه کفی الله المومنین القتال 232
- 20. آیه حمیت 233
- خلاصه پاسخ های نگارنده به روایات 235
- بخش سوم: اخبار جمع آوری قرآن 239
- اشاره 239
- اشاره 240
- فصل ششم 240
- الف. اهتمام و عدم سهل انگاری پیامبر صلی الله علیه و آله 241
- اشاره 241
- جمع آوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و عدم تحریف 241
- ب : علی بن ابیطالب علیه السلام و جمع آوری قرآن 242
- ج. صحابه و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 244
- د. اقوال علما و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 245
- اشاره 248
- ابوبکر و عمر و عدم تحریف قرآن 248
- خلفا وعدم تحریف قرآن 248
- اشاره 249
- 1. شواهد تاریخی 249
- اخرج ابن ابی داود 249
- مقصود از جمع آوری ابوبکر 249
- الف. تحریف سهوی و قهری 251
- 2. برهان عقلی 251
- اشاره 251
- ب. تحریف عمدی در آیات غیر سیاسی 252
- ج. تحریف عمدی در آیات سیاسی 254
- 3. برهان نقلی (حدیث ثقلین) 255
- عثمان و عدم تحریف قرآن 256
- اشاره 256
- الف. اعتراض اصحاب 256
- ج. خلافت عثمان و عدم تحریف آیات سیاسی 257
- ب، نداشتن انگیزه برای تحریف 257
- د. سکوت علی علیه السلام ، دلیل بر عدم تحریف قرآن از سوی عثمان 258
- ه. قاتلان عثمان و عدم تحریف قرآن از سوی او 258
- و. توحید مصاحف و عدم تحریف قرآن از سوی 259
- دوران بنی امیه و عدم تحریف قرآن 260
- اشاره 260
- حاصل کلام 260
- وجوه نقد پندار تحریف از سوی حجّاج 261
- حاصل کلام درفصل ششم 263
- فصل هفتم 265
- اشاره 265
- ادلّه نفی تحریف از قرآن 266
- اشاره 266
- الف. استحاله نقض غرض 268
- دلیل نخست؛ دلائل عقلی 268
- ب. قبح عقاب بلا بیان 269
- ج. ملازمه اعجاز با عدم تحریف 271
- اشاره 273
- دلیل دوم؛ آیات قرآنی 273
- الف . آیات تحدِی 274
- ب. آیه عزّت 277
- اشاره 279
- نفی باطل و اعجاز اخبار غیبی قرآن 282
- سخن زمخشری در ذیل آیه شریفه 283
- رمز نفوذ ناپذیری قرآن 284
- اشاره 285
- معنای باطل نزد قائلان به تحریف 286
- ج. آیه حفظ 286
- د. آیه رصد (نگهبانان) الهی 302
- ه. آیات صفات قرآن 304
- و.آیات هدایت 305
- اشاره 306
- دلیل سوم؛ سنت (احادیث پیامبر واهل بیت علیهم السلام ) 306
- الف. نهج البلاغه و نفی تحریف 307
- ب. حدیث متواتر ثقلین 309
- ج. حدیث متواترغدیر 313
- د. احادیث متواتر عرض برکتاب 314
- ز. اخبار فضائل و خواص سوره ها 318
- ه. احادیث ثواب قرائت سوره درنماز وغیرآن 319
- و. اخبار استعاذه به قرآن درفتنه ها 320
- ز. روایات قرائت سوره کامل در نماز 321
- ح. احادیث تاکید کننده قرآن موجود به قرآن منزل 322
- ط. احادیث تمسک امامان: به قرآن 324
- اشاره 327
- دلیل چهارم؛ اجماع عالمان هر زمان 327
- نکاتی پیرامون اجماع 328
- حاصل کلام 329
- اشاره 330
- فصل هشتم 330
- اشاره 331
- دلیل روائی 331
- اشاره 331
- ادله طرفدران تحریف قرآن 331
- دلیل قرآنی 331
- 1. تحریف تورات و انجیل و تحریف قرآن 331
- جواب وردّ استدلال 332
- تقریب استدلال 332
- دو مؤید برای وجه ششم 335
- حاصل کلام 336
- 2. جمع آوری قرآن وتحریف آن 337
- اشاره 337
- توقف تقریب استدلال برتمامیت دومقدمه 337
- جواب ونقد از شبهه دوم 339
- نقد روایات جمع آوری قرآن 348
- اشاره 352
- نمونه هایی از روایات تدوین در عهدنبی صلی الله علیه و آله 353
- حاصل بحث تعارض اخبار تدوین 355
- اشاره 356
- ج. تعبیر به کتاب در قرآن 357
- ب. معنای تحدی قرآن 357
- الف. تعبیر به سوره در قرآن 357
- اشاره 358
- د. تعبیر به کتاب در حدیث ثقلین 358
- الف. فصاحت و بلاغت قرآن 360
- ب. اهتمام رسول خدا صلی الله علیه و آله به حفظ و تلاوت قرآن 360
- ج. پاداش حفظ و قرائت قرآن 361
- نظریه تحقیق در اخبار جمع آوری 365
- اشاره 367
- تقریب و توضیح استدلال 367
- 3. قرآن علی علیه السلام و شبهه تحریف 367
- دلیل این استدلال 368
- نقد و جواب شبههسوم 369
- نظریه تحقیق در مورد قرآن علی علیه السلام 373
- حاصل نقد و جواب 376
- 4. روایات تحریف و شبهه تحریف 376
- اشاره 376
- تقریب استدلال 377
- نقد و مناقشه روایات تحریف 377
- اشاره 377
- مناقشه طایفه اول 379
- حاصل کلام 380
- اشاره 381
- مناقشه طایفه دوم 381
- حل معارضه صحیحه با اخبار تحریف 383
- حاصل کلام 384
- اشاره 385
- مناقشه طایفه سوم 385
- حاصل کلام 386
- اشاره 387
- مناقشه طایفه چهارم. 387
- حاصل کلام 388
- اشاره 388
- مناقشه طایفه پنجم 389
- خلاصه تحقیق در روایات تحریف 390
- 5. عدم ارتباط بعض آیات برخی دیگر 392
- اشاره 392
- تقریب استدلال 393
- نمونه ای از عدم ارتباط اجزای آیه 393
- نقد و جواب از شبهه پنجم 394
- حاصل کلام در نقد شبهه پنجم 398
- خاتمه 400
- 1. اعتراف محدث نوری به اشتباه خویش 400
- «فصل الخطاب»، دستاویز قائلان به تحریف 400
- اشاره 400
- اشاره 401
- 2. منابع غیر معتبر نوری 401
- الف. کتاب «القرائات » احمدبن سیاری 402
- ب. کتاب «استغاثه» علی ابن احمد کوفی 402
- د. کتاب «احتجاج» طبرسی 403
- ج. تفسیر ابوالجارود 403
- ه. کتاب «انوار نعمانیه» 405
- اشاره 405
- فرازهایی از کتاب انوار النعمانیه 406
- 3. روایات مورد استناد نوری 408
- اشاره 408
- ب. حمل بر تحریف معنوی 409
- الف. حمل بر تفسیر ، تاویل و شأن نزول 409
- ج. مغایرت مصحف علی علیه السلام در نظم و ترتیب 410
سپس نوری در ادامه اظهارات خود می افزاید : با کمال تأسف در موارد بسیاری از این کتاب، از ترس این که مورد ملامت و سرزنش عده ای قرار نگیرم رأی و نظر خود را ابراز ننموده ام «و باید اعتراف کنم به غفلت و بی توجهی خویش از این که برخلاف عقیده و مشی خود اظهار نظر کرده ام» و تنها در صفحه بیست و دو فصل الخطاب موضع و رأی خود را در صیانت قرآن از تحریف آشکار ساختم. البته آنچه در این زمینه قابل توجه و حائز اهمیت می باشد، این است که اطمینان و یقین حاصل شود به این که، قرآنی که موجود در دست مسلمانان است همان قرآن کامل زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله
است که هیچ کمبود و نقصانی نداشته و هیچ چیز از آن حذف و ساقط نگردیده است.
شیخ آقا بزرگ تهرانی اضافه می کند: آنچه بیان شد، سخنان و اظهارات «محدث نوری» بود که از خود وی شنیدم و همچنین شاهد بودیم که استاد به روایات و احادیثی که مضمون آنها اثبات نقصان و زیاده در قرآن بود ، اعتبار و اهمیتی قائل نبود و آنها را خبر واحد می دانست که چیزی به واسطه ، آنها اثبات نمی شود و باید آنها را طرد کرده به سینه دیوار کوبید ، که این سیره سلف صالح از اکابر امامیه؛ مانند سید مرتضی ، شیخ طوسی، امین الاسلام طبرسی و غیر ایشان بوده است.(1)
2. منابع غیر معتبر نوری
اشاره
صاحب «فصل الخطاب» دوازده برهان را که عمدتاً از احادیث اهل سنت می باشد برای اثبات تحریف از منابع مختلفی گردآوری کرده که اکثر قریب به اتفاق آنها فاقد اعتبار و اعتماد لازمند. همچنین برخی از مآخذ و مدارک مورد استناد وی رساله هایی هستند که صاحبان آن یا مجهول و مردودند و یا مجعول می باشند. و در این میان چنان چه به ندرت روایات صحیح با دلالت تمام دیده شوند، هیچ ارتباطی با مسأله و موضوع تحریف قرآن ندارند.
اینک، به طور اختصار بعضی از منابع و مآخذ مورد استناد نوری در استدلال به روایات تحریف را ذکر و بیان می کنیم.
1- طبرسی نوری ، میرزا حسین ، مستدرک الوسائل ج 1 ص 50-51 و تهرانی ، شیخ آقا بزرگ ، الذریعه ج 16 ص 231.