- مقدمه 1
- چکیده مطالب 4
- پیشینه بحث 7
- ویژگی های پژوهش حاضر 10
- طهارت روحی رمز سنخیت با قرآن 14
- فراگیری قانون سنخیت در تکوین و تشریع 14
- اشاره 22
- ویِژگی های قرآن کریم 22
- نور بودن قرآن 23
- اقوم بودن هدایت مطلق قرآن 26
- اشاره 26
- الف . عقل و عاطفه انسان متعلَّق هدایت قرآن 28
- ب . مفهوم هدایت در قرآن 30
- ج . هدایت یافتگی یا عدم هدایت اهل تقوا؟ 31
- اقوم بودن هدایت قرآن 33
- جهانی بودن زبان قرآن 35
- قرآن؛ کلام و تکلم الهی 38
- قرآن کل و کل قرآن 39
- تحدی نمودن قرآن 41
- اشاره 41
- برهان عقلی تحدی 44
- آفرین گفتن خدا بر نزول قرآن 44
- اشاره 47
- جایگاه سوره حمد 47
- قرآن عظیم و سوره حمد 47
- نامها و القاب سوره حمد 48
- سبعاً من المثانی 49
- وجه نامگذاری سوره حمد 50
- اختصاص حمد به خداوند سبحان 50
- شناخت حمد الهی رمز تعالی انسان 52
- احسن الحدیث بودن قرآن 54
- مهیمن بودن قرآن 57
- ام الکتاب بودن قرآن 60
- تبیین معارف قرآنی به تناسب ظرفیت افراد 64
- قول فصل بودن قرآن 65
- تازگی و جاودانگی 68
- بخش اول: مفهوم تحریف در لغت، اصطلاح، قرآن و اقسام آن 72
- اشاره 72
- فصل اول 73
- اشاره 73
- اشاره 74
- 1. مفهوم لغوی «تحریف» 74
- استشهادات بر معنای لغوی تحریف 75
- مفهوم تحریف در قرآن 77
- 2. مفهوم اصطلاحی تحریف 77
- اشاره 81
- اقسام تحریف 81
- الف. تحریف معنوی 82
- اشاره 82
- اِخبار علی علیه السلام از وقوع تحریف معنوی 84
- اشاره 86
- شأن نزول آیه 86
- پنج نمونه از تحریف معنوی آیات قرآن 86
- تقریب استدلال 87
- اشاره 88
- اشکالات نگارنده بر فخر رازی 89
- تقریب استدلال 89
- تقریب استدلال 91
- اشاره 91
- اشاره 94
- شان نزول آیه 94
- تقریب استدلال 95
- اشاره 96
- تقریب استدلال 96
- پاسخ به یک ایراد 97
- اشاره 99
- ب . تحریف لفظی 99
- 1. تحریف در قرائت 99
- اشاره 99
- یک موضوع مسلّم تاریخی 99
- عدم تواتر قرائات 100
- نمونه هایی از تحریف در قرائت 103
- 2. تحریف در حروف قرآن 104
- ثمره اختلاف در قرائت 104
- اشاره 104
- حروف قرآن و معانی بلند آن 104
- دو نمونه تحریف در حروف قرآن 105
- 3. تحریف در کلمات قرآن 107
- نمونه تحریف در کلمات قرآن 107
- اشاره 107
- اشاره 108
- 4. تحریف در آیات 108
- تحریف « بسم الله الرحمن الرحیم» 108
- اختلاف نظر در میان علمای اهل سنّت 109
- طایفه نخست 110
- موقعیت « بسم الله الرحمن الرحیم» 110
- نتیجه تحقیق در بسم الله الرحمن الرحیم 111
- 5. تحریف در سور قرآن 115
- 6. تحریف به زیاده 116
- 7. تحریف به نقیصه 117
- نمونه نسخ تلاوت در قرآن 118
- فساد قول به نسخ تلاوت 118
- 8. تحریف به نسخ تلاوت در قرآن 118
- اشاره 118
- حاصل کلام در اقسام تحریف 120
- اشاره 122
- فصل دوم 122
- 1. شیخ صدوق و نفی تحریف (متوفای 381 ه- .ق) 123
- بزرگان شیعه و نفی تحریف 123
- اشاره 123
- 2. شیخ مفید و نفی تحریف (متوفای 413 ه- .ق) 124
- اشاره 124
- تهمتی بزرگ به شیخ مفید 124
- تحریف نمودن کلام شیخ مفید 125
- کلام شیخ مفید در مقالات 125
- تحریف کلام شیخ مفید 126
- 3. سید مرتضی و نفی تحریف (متوفای 436 ه- . ق) 126
- 4. شیخ طوسی و نفی تحریف (متوفای 461ه- .ق) 128
- 5. علامه طبرسی و نفی تحریف ( متوفای 548 ه- . ق) 129
- 6. سید ابن طاووس و نفی تحریف (متوفای 664 ه- . ق) 130
- 7. علامه حلّی ونفی تحریف (متوفای726 ه- .ق) 130
- 9. ملا فتح الله کاشانی و نفی تحریف ( متوفای 988 ه- . ق) 131
- 8. محقق کرکی و نفی تحریف ( متوفای 940 ه- .ق ) 131
- اشاره 132
- اتهام تحریف به مقدس اردبیلی 132
- 10. مقدس اردبیلی و نفی تحریف ( متوفای 993 ه- .ق) 132
- دفع اتهام از مقدس اردبیلی 133
- 11. شیخ بهائی و نفی تحریف (متوفای 1030 ه- .ق ) 134
- اشاره 135
- 12. سید نورالله تستری و نفی تحریف (متوفای 1019- ه. ق) 135
- 13. ملامحسن فیض کاشانی و نفی تحریف( متوفای 1090ه- .ق) 135
- الفصل السابع، الکاشانی وتحریف القرآن: 137
- تهمتی آشکار به فیض کاشانی 137
- پاسخ از اتهامات ناروا به فیض 139
- 15. سید علی خان مدنی و نفی تحریف (متوفای 1120 ه- .ق) 140
- 14. شیخ حرعاملی ونفی تحریف (متوفای 1104 ه- .ق) 140
- 17. شیخ جعفرکاشف الغطا و نفی تحریف (متوفای 1228 ه- .ق) 141
- 16. صاحب مفتاح الکرامه و نفی تحریف (متوفای 1226 ه- .ق) 141
- 18. سید محمد طباطبائی و نفی تحریف(متوفای 1242ه- .ق) 143
- 19. آیت الله کوه کمری و نفی تحریف (متوفای 1299 ه- .ق) 144
- 20. محمد حسن آشتیانی و نفی تحریف ( متوفای 1319 ه- .ق) 144
- 22. علامه بلاغی و نفی تحریف ( متوفای 1352 ه- .ق) 145
- 21. محمد حسن مقامی و نفی تحریف ( متوفای 1351ه- .ق ) 145
- 23. محسن امین عاملی و نفی تحریف ( متوفای 1371 ه- .ق) 147
- 25. علامه امینی و نفی تحریف ( متوفای 1379 ه- .ق) 148
- 24. محمد حسین کاشف الغطا ونفی تحریف(متوفای 1373 ه- .ق) 148
- 26. آیت الله بروجردی و نفی تحریف ( متوفای 1380 ه- .ق) 149
- 27. سید شرف الدین عاملی ونفی تحریف (متوفای 1381 ه- .ق) 150
- 28. علامه طباطبائی و نفی تحریف (متوفای 1402ه- .ق) 151
- 29. امام خمینی و نفی تحریف (متوفای 1409 ه- .ق) 152
- 31. آیت الله گلپایگانی و نفی تحریف (متوفای 1414 ق) 155
- 30. آیت الله خوئی و نفی تحریف (متوفای 1413 ه- .ق) 155
- مرحله اول؛ ذکر سه روایت و مدلول هر یک ازآنها 156
- اشاره 156
- تهمتی بی اساس به کلینی 156
- مرحله دوم؛ ابواب طرح این احادیث 158
- اشاره 159
- مرحله سوم؛ شناخت مبنای کلینی درکافی 159
- نتیجه مبنای کلینی درکتاب کافی 160
- مرحله چهارم؛ کلینی و نفی تحریف از قرآن 161
- حاصل اقوال صاحب نظران در نفی تحریف 166
- اشاره 166
- ب. اعتبار یقین در مسائل اعتقادی 166
- الف. سقوط قرآن از حجیّت 166
- د. مخالفت با ضرورت دین و معجزه نبوت 167
- ج. محال عادی تحریف در قرآن 167
- ز. قرائت، تعلیم وحفظ قرآن 168
- و. متواتر بودن قرآن 168
- ه. عرضه اختلاف اخبار بر قرآن 168
- ت. استناد به آیات قرآن 169
- ی. اجماع مسلمانان 169
- ح. حدیث ثقلین 169
- ک. تأویل بردن اخبار تحریف 170
- م. نماز شیعه 170
- اشاره 171
- فصل سوم 171
- بزرگان اهل سنت و تنزیه شیعه 172
- اشاره 172
- 1. ابوالحسن اشعری و تنزیه شیعه (متوفای 330 ه- .ق) 172
- 2. زرقانی و تنزیه شیعه 172
- 4. رحمت الله هندی وتنزیه شیعه 173
- 3.دکتر عبدالصبور شاهین و تنزیه شیعه 173
- 5. سیوطی و تنزیه شیعه 174
- 6. دکتر درّاز و تنزیه شیعه 174
- 7. دکتر تیجانی و تنزیه شیعه 175
- 8. دکتر حنفی داود و تنزیه شیعه 176
- 9. استاد محمد مدنی و تنزیه شیعه 176
- تهمت به شیعه امامیه 177
- 10. زرکشی و تنزیه شیعه 177
- اشاره 177
- اشاره 178
- 1. ابو علی جبائی و تهمت به شیعه 178
- جواب ارزنده سید ابن طاووس 178
- اشاره 180
- 2. ابن حزم ظاهری و تهمت به شیعه (متوفای 456ه- .ق) 180
- جواب حلی و نقضی به ابن حزم 180
- پاسخ از این اتهام به شیعه 181
- 3. عبدالرحیم ابن الخیاط و تهمت به شیعه 181
- اشاره 181
- 4. قاضی عبدالجبار و تهمت به شیعه 182
- اشاره 182
- نقد و دفع این اتهام 182
- جواب از اتهام رافعی به شیعه 183
- اشاره 183
- 5. استاد رافعی و تهمت به شیعه 183
- اشاره 184
- 6. دبستان المذاهب و تهمت به شیعه 184
- موضع بزرگان شیعه در باب کتاب دبستان المذاهب 185
- اشاره 187
- بخش دوم: دیدگاه اهل سنت از شبهه تحریف 187
- اشاره 188
- فصل چهارم 188
- دیدگاه اهل سنت در باب تحریف قرآن 189
- طایفه اول و نامعلوم بودن رأیشان 190
- اهل سنّت و اخبار تحریف 190
- اشاره 190
- اشاره 191
- طایفه دوم و رد و تاویل اخبار تحریف 191
- اهل سنت و رد اخبار تحریف 191
- حاصل کلام در رد اخبار تحریف 196
- تاملّی در کلام فخر رازی 196
- اهل سنت و تأویل اخبار تحریف 197
- اشاره 200
- فصل پنجم 200
- اشاره 201
- اشاره 201
- «حشویه»اهل سنت چه کسانی هستند.؟ 201
- طایقه سوم اهل سنت و تحریف قرآن 201
- 1. ابن جزیّ کلبی و تحریف قرآن 202
- 2. الخطیب الشربینی و تحریف قرآن 203
- 5. ابوبکر انبازی و تحریف قرآن 204
- 4.سفیان ثوری وتحریف قرآن 204
- 3. عبدالوهاب شعرانی وتحریف قرآن 204
- 6. ابن الخطیب وتحریف قرآن 205
- 7. ابن حزم اندلسی و تحریف قرآن 209
- 9. وهب بن سفیان، ابن جریر طبری، طحاوی و تحریف قرآن 210
- 8. محیی الدین ابن عربی و تحریف قرآن 210
- اشاره 211
- نمونه هایی از تحریف حشویه اهل سنت 211
- 1. زیادی بودن سوره معوّدتین 212
- 2. کم نمودن دو سوره حفد و خلع از قرآن 212
- 3. نقصان از سوره احزاب 214
- 4. نقصان از سوره برائت 215
- 5. آیه رجم 217
- 7. آیه رغبت 219
- 6. آیه جهاد 219
- 8. آیه فراش 220
- 9 . دو آیه ای که بُز آن دو را خورد 221
- 10 . آیه محافظت بر صلوات ( نمازها) 222
- 11 . سوره ای به بلندی برائت و همانند مسبحات 223
- 12. آیه صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله در مصحف عایشه 225
- 13. آیه بلاغ 226
- 15 . دو آیه که از مصحف ساقط شد 227
- 14 . تحریف قرآن با کشته شدن حاملان آن 227
- 16 . عدد حروف قرآن کریم به شمارش عمر 229
- 17. آیه ان الله اصطفی من آل محمد صلی الله علیه و آله 230
- 18. آیه ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله 231
- 19. آیه کفی الله المومنین القتال 232
- 20. آیه حمیت 233
- خلاصه پاسخ های نگارنده به روایات 235
- بخش سوم: اخبار جمع آوری قرآن 239
- اشاره 239
- اشاره 240
- فصل ششم 240
- اشاره 241
- الف. اهتمام و عدم سهل انگاری پیامبر صلی الله علیه و آله 241
- جمع آوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و عدم تحریف 241
- ب : علی بن ابیطالب علیه السلام و جمع آوری قرآن 242
- ج. صحابه و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 244
- د. اقوال علما و گردآوری قرآن زمان پیامبر صلی الله علیه و آله 245
- ابوبکر و عمر و عدم تحریف قرآن 248
- خلفا وعدم تحریف قرآن 248
- اشاره 248
- اشاره 249
- 1. شواهد تاریخی 249
- مقصود از جمع آوری ابوبکر 249
- اخرج ابن ابی داود 249
- اشاره 251
- 2. برهان عقلی 251
- الف. تحریف سهوی و قهری 251
- ب. تحریف عمدی در آیات غیر سیاسی 252
- ج. تحریف عمدی در آیات سیاسی 254
- 3. برهان نقلی (حدیث ثقلین) 255
- عثمان و عدم تحریف قرآن 256
- اشاره 256
- الف. اعتراض اصحاب 256
- ب، نداشتن انگیزه برای تحریف 257
- ج. خلافت عثمان و عدم تحریف آیات سیاسی 257
- د. سکوت علی علیه السلام ، دلیل بر عدم تحریف قرآن از سوی عثمان 258
- ه. قاتلان عثمان و عدم تحریف قرآن از سوی او 258
- و. توحید مصاحف و عدم تحریف قرآن از سوی 259
- دوران بنی امیه و عدم تحریف قرآن 260
- اشاره 260
- حاصل کلام 260
- وجوه نقد پندار تحریف از سوی حجّاج 261
- حاصل کلام درفصل ششم 263
- اشاره 265
- فصل هفتم 265
- ادلّه نفی تحریف از قرآن 266
- اشاره 266
- الف. استحاله نقض غرض 268
- دلیل نخست؛ دلائل عقلی 268
- ب. قبح عقاب بلا بیان 269
- ج. ملازمه اعجاز با عدم تحریف 271
- اشاره 273
- دلیل دوم؛ آیات قرآنی 273
- الف . آیات تحدِی 274
- ب. آیه عزّت 277
- اشاره 279
- نفی باطل و اعجاز اخبار غیبی قرآن 282
- سخن زمخشری در ذیل آیه شریفه 283
- رمز نفوذ ناپذیری قرآن 284
- اشاره 285
- معنای باطل نزد قائلان به تحریف 286
- ج. آیه حفظ 286
- د. آیه رصد (نگهبانان) الهی 302
- ه. آیات صفات قرآن 304
- و.آیات هدایت 305
- اشاره 306
- دلیل سوم؛ سنت (احادیث پیامبر واهل بیت علیهم السلام ) 306
- الف. نهج البلاغه و نفی تحریف 307
- ب. حدیث متواتر ثقلین 309
- ج. حدیث متواترغدیر 313
- د. احادیث متواتر عرض برکتاب 314
- ز. اخبار فضائل و خواص سوره ها 318
- ه. احادیث ثواب قرائت سوره درنماز وغیرآن 319
- و. اخبار استعاذه به قرآن درفتنه ها 320
- ز. روایات قرائت سوره کامل در نماز 321
- ح. احادیث تاکید کننده قرآن موجود به قرآن منزل 322
- ط. احادیث تمسک امامان: به قرآن 324
- اشاره 327
- دلیل چهارم؛ اجماع عالمان هر زمان 327
- نکاتی پیرامون اجماع 328
- حاصل کلام 329
- اشاره 330
- فصل هشتم 330
- اشاره 331
- اشاره 331
- 1. تحریف تورات و انجیل و تحریف قرآن 331
- دلیل روائی 331
- ادله طرفدران تحریف قرآن 331
- دلیل قرآنی 331
- جواب وردّ استدلال 332
- تقریب استدلال 332
- دو مؤید برای وجه ششم 335
- حاصل کلام 336
- 2. جمع آوری قرآن وتحریف آن 337
- توقف تقریب استدلال برتمامیت دومقدمه 337
- اشاره 337
- جواب ونقد از شبهه دوم 339
- نقد روایات جمع آوری قرآن 348
- اشاره 352
- نمونه هایی از روایات تدوین در عهدنبی صلی الله علیه و آله 353
- حاصل بحث تعارض اخبار تدوین 355
- اشاره 356
- ج. تعبیر به کتاب در قرآن 357
- الف. تعبیر به سوره در قرآن 357
- ب. معنای تحدی قرآن 357
- اشاره 358
- د. تعبیر به کتاب در حدیث ثقلین 358
- الف. فصاحت و بلاغت قرآن 360
- ب. اهتمام رسول خدا صلی الله علیه و آله به حفظ و تلاوت قرآن 360
- ج. پاداش حفظ و قرائت قرآن 361
- نظریه تحقیق در اخبار جمع آوری 365
- تقریب و توضیح استدلال 367
- 3. قرآن علی علیه السلام و شبهه تحریف 367
- اشاره 367
- دلیل این استدلال 368
- نقد و جواب شبههسوم 369
- نظریه تحقیق در مورد قرآن علی علیه السلام 373
- 4. روایات تحریف و شبهه تحریف 376
- حاصل نقد و جواب 376
- اشاره 376
- اشاره 377
- تقریب استدلال 377
- نقد و مناقشه روایات تحریف 377
- مناقشه طایفه اول 379
- حاصل کلام 380
- اشاره 381
- مناقشه طایفه دوم 381
- حل معارضه صحیحه با اخبار تحریف 383
- حاصل کلام 384
- اشاره 385
- مناقشه طایفه سوم 385
- حاصل کلام 386
- اشاره 387
- مناقشه طایفه چهارم. 387
- حاصل کلام 388
- اشاره 388
- مناقشه طایفه پنجم 389
- خلاصه تحقیق در روایات تحریف 390
- 5. عدم ارتباط بعض آیات برخی دیگر 392
- اشاره 392
- تقریب استدلال 393
- نمونه ای از عدم ارتباط اجزای آیه 393
- نقد و جواب از شبهه پنجم 394
- حاصل کلام در نقد شبهه پنجم 398
- 1. اعتراف محدث نوری به اشتباه خویش 400
- اشاره 400
- «فصل الخطاب»، دستاویز قائلان به تحریف 400
- خاتمه 400
- 2. منابع غیر معتبر نوری 401
- اشاره 401
- الف. کتاب «القرائات » احمدبن سیاری 402
- ب. کتاب «استغاثه» علی ابن احمد کوفی 402
- د. کتاب «احتجاج» طبرسی 403
- ج. تفسیر ابوالجارود 403
- ه. کتاب «انوار نعمانیه» 405
- اشاره 405
- فرازهایی از کتاب انوار النعمانیه 406
- اشاره 408
- 3. روایات مورد استناد نوری 408
- الف. حمل بر تفسیر ، تاویل و شأن نزول 409
- ب. حمل بر تحریف معنوی 409
- ج. مغایرت مصحف علی علیه السلام در نظم و ترتیب 410
القرآن العظیم، الوافیه، الکافیه، الشافیه، الشفاء، الصلاه، الدعاء، الاساس، الشکر، الکنز، النور، السوال، تعلیم المساله، المناجاه، التفویض، الحمد الاولی و الحمد القصری، است.(1)
سبعاً من المثانی
یکی از نامهای سوره حمد که در قرآن مجید از آن توصیف شده سبعاً من المثانی است براساس روایات وارده از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام مراد از سبعا من المثانی سوره حمد است واژه سبعاً یعنی عدد هفت که ناظر به تعداد آیات این سوره می باشد و سبعاً نکره غیر موصوفه است که این تعبیر تکریم آمیز دلالت بر جلالت شان و رفعت مقام این سوره می کند و خداوند سبحان در آیه 87 سوره مبارکه حجر، سوره حمد را معادل و همتای همه قرآن قرار داده است، وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانی وَ الْقُرْآنَ الْعَظیم.
واژه «المثانی» به معنای اثناء و انعطافی است که همه آیات قرآن بطور عموم و سوره حمد بنحو خصوص متصف به این وصف می باشند یعنی آیات قرآن دارای گرایش و ویژگی خاصی هستند که هر کدام از آیات آن با سایر آیات تبیین و تفسیر می شوند، همچنان که امیرالمومنین امام علی علیه السلام در باره این ویژگی قرآن می فرماید: ینطق بعضه ببعض و یشهد بعضه علی بعض(2) برخی از آیات قرآن برخی دیگر را تبیین می کند و برخی ناطق و شاهد بعضی دیگر است.
وجه تسمیه و نامگذاری سوره حمد به السبع المثانی از سوی خداوند سبحان بخاطر اظهار امتنان و اعطای آن به رسول خدا صلی الله علیه و آله است و سوره حمد و قرآن عظیم دو منت و نعمت بزرگ و سنگینی از مواهب الهی عظیم می باشد که خداوند به پیامبرش بطور ویژه عنایت و اعطاء نموده است، کما این که در حدیث و سخن خود حضرت به آن تصریح شده است.
1- جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ج 1، ص 259.
2- نهج البلاغه، خ 133.