دو مکتب در اسلام جلد اول صفحه 130

1- شورا

واژه های التشاور، المشاوره و المشوره در لغت عرب به معنای نظرخواهی از یکدیگر است . وقتی گفته می شود شاوره مراد این است که از او رای و نظرش را خواست . و یا هنگامی که گفته می شود اشار علیه بالرای ، یشیر منظور این است که نظر و رای او چنین است . و یا امرهم شوری به این معنی است که مطلبی در میان گروهی به مشورت و نظرخواهی گذاشته می شود. (331)

معنی مشتقات این واژه در قرآن کریم و حدیث شریف نبوی و در نزد مسلمانان تغییری نیافته و در همان معنای اصیلش به کار رفته و می رود؛ تنها سخن درباره کاربرد کلمه شورا و مشاوره در شرع اسلامی و احکام آن است .

2- بیعت

الف . واژه بیعت در فرهنگ عرب

بیعت در لغت به معنای قبولی معامله است . (332) وقتی که خریدار و فروشنده در معامله به توافق می رسند، خریدار دستش را به عنوان قبولی معامله به دست فروشنده می زند. این عمل را در واژه عرب بیعت می گویند. جمله صفق یده بالبیعه والبیع و علی یده صفقا به این معنی است که دستش را به عنوان قبولی معامله به دست او زد. و یا وقتی که می گویند تصافقوا (333) (تبایعوا) یعنی معامله و خرید و فروش کردند.

اما پیمان بستن (عهد) و سوگند خوردن (حلف ) در میان عرب به روشهای مختلفی صورت می گرفته است : مانند کاری که بنی عبدمناف به هنگام آمادگی خود برای جنگ با بنی عبدالدار انجام داد تا اینکه پرده داری کعبه و سقایت حاجیان و دیگر مناصب

مهم مکه را به دست آورد. ابن اسحاق این داستان را چنین نقل کرده است :

فرزندان عبد مناف کاسه ای را پر از گلاب کردند و در کنار کعبه در مسجد الحرام نهادند تا در انجام هدف خود با یکدیگر همپیمان شوند. پس به این منظور آنه و همپیمانانشان دستهای خود را در آن ظرف فرو بردند و بر دیوار کعبه مالیدند و المطیبن (خوش بویان ) نامیده شدند. (334)

همو در تجدید بنای کعبه می گوید: