امر به معروف و نهی از منکر در آینه اجتهاد صفحه 140

بررسی می شود و چون مقوله نظارت دولتی، در سخنان امیرمؤمنان(علیه السّلام) بیش تر مطرح شده است، محور بحث خود را سخنان آن حضرت قرار می دهیم.

نظارت در قانون اساسی

روح اصل هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، که در آن، بر ضرورت امر به معروف و نهی از منکر تصریح و تأکید شده، عبارت است از نیاز و نقش نظارت، در ابعاد مختلف، در زندگی اجتماعی و سیاسی جامعه؛ مانند:

الف) نظارت همگانی مردم بر مردم

ب) نظارت مردم بر دولت

ج) نظارت دولت بر مردم

هر یک از این نظارت ها که با اجرای امر به معروف و نهی از منکر تحقق می پذیرد، اهمیت بسیاری در سالم سازی محیط و جلوگیری از به فساد کشیده شدن حکومت و مسؤولان و قدرتمندان دارد. در این جا شایسته است برای تبیین اهمیت و ضرورت انواع نظارت ها در جامعه اسلامی، به بررسی نقش نظارت، در سالم سازی جوامع بپردازیم؛ اما از آن جا که بررسی تفصیلی هر یک از آن ها به طول می انجامد. ازاین رو، نگاهی گذرا به آیات و روایات، به ویژه سخنان امیرمؤمنان (علیه السّلام)می افکنیم.

مسلما نظارت از آن نظر که مصداق امر به معروف و نهی از منکر است، مورد بحث قرار می گیرد؛ زیرا مصداق اکمل امر به معروف و نهی از منکر دولت در برابر کارگزاران، چیزی جز نظارت و تشویق یا تنبیه آنان نیست.

نظارت از دیدگاه آیات و روایات

اشاره

کنترل و نظارت برعملکرد زیرمجموعه، از مهم ترین اصول مدیریت به شمار می آید و نبود نظارت یا کم رنگ بودن آن، پی آمدهایی منفی را به دنبال دارد که هر یک از آن ها سبب دست نیافتن به اهداف، بلکه به انحراف کشیده شدن آن ها می شود. درباره اهمیت نظارت، همین بس که آفریدگار جهان، اصل کنترل و نظارت را در آفرینش انسان ها نیز اعمال کرده و فرموده است: