دو مکتب در اسلام جلد دوم صفحه 15

همچنین هیچ یک از ائمه علیهم السلام در نظر ما پیروان مکتب اهل بیت ، مجاز نیستند تا اجتهاد کنند.

زیرا که آنها معصوم ، و از هر گونه خطا و گناهی پاک و بر کنارند و احکام را از رسول خدا (ص ) آموخته اند. اما علما، به ایشان اجازه داده شده تا اجتهاد کنند و احکام را از عمومات در قرآن و سنت ، و برگزیدن از میان دلائل متعارض استنباط نمایند، و البته مجاز نیستند تا احکام را از طریق قیاس و استحسان به دست آورند (62).

می بینیم که دانشمندان مکتب اهل بیت هنگامی

که مصطلحاتی چون اجتهاد و مجتهد را به کار می برند، اصطلاح فقه و فقیه را به دست فراموشی نمی سپارند؛ بلکه این دو اصطلاح را در کنار یکدیگر و با هم به کار می برند. همچنانکه جمال الدین ، نویسنده کتاب معالم ، را می بینیم که در ابتدای کتابش می نویسد: الفقه فی اللغه الفهم ، و فی الاصلاح هو العلم بالاءحکام الشرعیه الفرعیه عن اءدلتها التفصیلیه . یعنی : فقه در لغت به معنای فهم است و در اصطلاح : دانستن احکام فرعی شرعی است که مجتهد از دلایل گسترده شریعت در کتاب و سنت به دست می آورد. و به دنبال آن فصلی را به تعریف اجتهاد اختصاص داده و در آخر آن می نویسد: الاجتهاد فی اللغه تحمل الجهد...، و اءما فی الاصطلاح : فهو استفراغ الفقیه و سعه فی تحصیل الظن بحکم شرعی ... (63). یعنی اجتهاد در لغت به معنای سختی کشیدن است ...ولی در اصطلاح : تلاش همه جانبه فقیه در دست یابی ظنی به حکم شرعی است .

گذشته از آن ، همچنان که بعدها خواهیم دید، دو مکتب در پاره ای از ادله احکام شرعی نیز با هم اختلاف نظر دارند.

اینک پس از بحثی که درباره مصطلحات پنجگانه داشتیم ، نظر هر یک از دو مکتب را درباره هر یک از آنها می آوریم .

بخش اول : نظر دو مکتب درباره قرآن کریم

اهتمام پیامبر (ص ) و اصحابه به گردآوری قرآن و تدوین آن

هر گاه آیاتی از قرآن بر رسول خدا (ص ) نازل می شد، آن حضرت آنها را بر همه مسلمانانی که در محضرش حضور داشتند تلاوت می فرمود، و آنچه را نیاز به تفسیر داشت ، تفسیر می کرد؛ و همان

گونه که در مباحث این کتاب خواهد آمد، مخصوصا امیرالمؤ منین علی (ع ) را از آنها آگاه می ساخت و می فرمود تا آنها را بنویسد.