دو مکتب در اسلام جلد سوم صفحه 266

روش دارندگان اصول این بود که چون حدیثی را از یکی از امامان (ع ) می شنیدند، بی درنگ به ثبت آن در اصل خود می پرداختند تا نکند که بر اثر گذشت ایام و تاخیر در ثبت ، تمام یا قسمتی از آن حدیث دستخوش نسیان و فراموشی گردد.

پیشینیان به وجود چهار صد اصل که از زمان امیرالمؤ منین (ع ) تا روزگار امام حسن عسکری (ع ) نوشته شده و به اصول اربعمائه ، یعنی اصول چهارصدگانه معروف ، و بیشتر آنها توسط اصحاب امام جعفر صادق تدوین گردیده است اتفاق نظر دارند؛ خواه نویسنده آن از اصحاب ویژه آن حضرت بوده ، یا از کسانی که پدرش امام باقر (ع ) و یا فرزندش امام کاظم (ع ) را نیز درک کرده باشد. (335)

چگونگی برداشت نویسندگان از نوشته ها و اصول اصحاب

برای اینکه چگونگی اخذ نویسندگان را از نوشته ها و اصول اصحاب ائمه (ع ) دریابیم ، باید ببینیم که سه تن از دانشمندان بلندآوازه و صاحب مقام در این مکتب ، یعنی شیخ کلینی و شیخ

صدوق و شیخ طوسی ، مطالب خود را از اصل ظریف و یا کتاب دیات به روایت بن ناصح چگونه گرفته اند. ما نخست به معرفی شخص ظریف و اصل او می پردازیم .

ظریف بن ناصح و اصل او

الف . ظریف بن ناصح .

پدر ظریف ، ناصح نام داشته و مردی کفن فروش بوده است . (336) ظریف محضر امام باقر (ع ) را درک کرده (337) و نجاشی در شرح حال نوشته است : ظریف در کوفه بدنیا آمده و در بغداد نشو و نما یافته است . او در حدیث مردی ثقه و راستگوست . (338)

ظریف را کتابهای دیگری بوده که نجاشی و شیخ طوسی ضمن شرح حالش از آنها نام برده اند.

اردبیلی در کتاب جامع الرواه خود می نویسد که روایات کتاب ظریف ضمن شرح حالش در کتابهای بزرگ و مجموعه های حدیثی همه جا پراکنده است .