مرجعیت دینی اهل بیت علیهم السلام و پاسخ به شبهات صفحه 321

1- 1169. الفهرست، ابن ندیم، ص 36.

2- 1170. فهرست طوسی، ص 76 ؛ رجال نجاشی، ص 178.

3- 1171. السنه قبل التدوین، ص 371 ؛ الامام زید، ص 232.

4- 1172. رجال نجاشی، ص 157.

5- 1173. همان، ص 422.

6- 1174. سیر حدیث در اسلام، ص 85.

7- 1175. رجال طوسی، ص 81-102.

8- 1176. تدوین السنه الشریفه، ص 154 و 155.

محمّد عجاج خطیب می گوید: «نزد محمد باقر فرزند امام علی بن الحسین کتاب های بسیاری بود که برخی از آن ها را فرزندش جعفر صادق شنیده و برخی را نیز قرائت کرده است».(1)

شاگردان حضرت که دارای کتاب و نوشته هایی در حدیث بودند، بسیارند که می توان از سلام بن ابی عمره خراسانی، مسعده بن صدقه، مسمع بن عبدالملک، نصر بن مزاحم منقری، عمرو بن ابی المقدام، ظریف بن ناصح، محمّد بن حسن بن ابی ساره، معاذ بن مسلم هراء انصاری، وهب بن عبدربّه، کرد بن مسمع، سلیمان بن داوود منقری، هیثم بن مسروق، عمرو بن خالد، حجاج بن دینار، جابر بن یزید و اسحاق قمی نام برد.(2)

شاگردان و راویان از امام باقرعلیه السلام طبق گزارش شیخ طوسی «465» نفرند.(3)

5 - دوران امام صادق علیه السلام

دانشگاه امام صادق علیه السلام بر کسی پوشیده نیست. محققان شیعی و اهل سنت، آن حضرت را پیشوا و پیشگام در بسیاری از علوم و مذاهب اسلامی می دانند.

شیخ مفید می گوید: «اصحاب حدیث ،راویان ثقه از امام صادق علیه السلام را با اختلافشان در آرا و گفتارها جمع کرده اند که مجموع آن ها به 4000 نفر بالغ می شود.(4)

کتبی که از احادیث آن حضرت مکتوب شده 400 کتاب است.

شهید اول می نویسد: «اباعبداللَّه جعفر بن محمّد الصادق علیه السلام کسی بود که از جواب های مسائلش 400 کتاب از چهارصد نفر تصنیف شد...».(5)

امام صادق علیه السلام در تشویق به آموختن و نوشتن، سخن بسیار دارد. و در جایی به اصحاب خود خطاب کرده و می فرماید: «کتاب های خود را حفظ کنید؛ زیرا شما در آینده به آن ها محتاج خواهید شد».(6)