وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی صفحه 100

برابر بالادست خویش طغیان می ورزد.(1)

امام صادق(علیه السّلام)‰ نیز فرمود: «مِن أخلاقِ الجاهل المعارضه ُ قبل أن یفهم و الحکمُ بما لایعلم»؛ خوی نادان این است که پیش از آنکه بفهمد، مخالفت می کند و به آنچه نمی داند، داوری می کند.(2)

این عدم شناخت که به کینه و عداوت می انجامد، داستان چهار مسکین مثنوی مولوی را تداعی می کند که چون به زبان یکدیگر آشنا نبودند به نزاع پرداختند و هر کدام کلمۀ مورد نزاع را به فهم خود تفسیر کردند، غافل از این که هر چهار تفسیر حاکی از معنایی واحد بود.(3)

در اینجا باید به وجود جاهلان متعصب در جامعه نیز اشاره کرد. اینان از آن رو که زمان شناس نیستند و قلمرو دیدشان به کار، ذکر، تسبیح و سجاده محدود می گردد، آن گاه که از وحدت با دیگر برادران مسلمان سخن به میان می آید و یا به مسلمانان ستمدیده در آن سوی مرزها کمک می شود، واکنشی تند نشان می دهند و این کارها را خیانت به کشور و مردم خود تلقی می کنند. بدیهی است که چنین طرز تفکری مانعی بزرگ بر سر راه همگرایی در جامعۀ اسلامی است و صاحبان این طرز تفکر به جای خدمت به اسلام و جامعۀ اسلامی بدان خیانت می کنند. چه زیباست این سخن امام علی(علیه السّلام)‰ که در خصوص جاهلان متنسک فرمود: «فاجتمع القوم علی الفرقه و افترقوا عن الجماعه، کأنّهم أئمّه الکتاب و لیس الکتاب إمامهم»؛ آن قوم در تفرقه و جدایی هم داستان اند و در اتحاد و همگرایی پراکنده. گویی آنان

1- ابن شعبه حرّانی، تحف العقول، ترجمۀ محمدباقر کمره ای، تهران، اسلامیه، چاپ دوم، 1363 ش، ص28.
2- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج78، ص278.
3- نک: محمدتقی جعفری، تفسیر و نقد مثنوی مولوی، بی جا، بی نا، بی تا، ج5، ص598 .