وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی صفحه 11

که برخورداری آنان از چندزبانی و چندنژادی نه به این خاطر است که به امتیازخواهی و برتری جویی آنان بینجامد، بلکه از آن روست که نشانی از آیات الهی و قدرت خداوندی باشد: «وَمِنْ آیَاتِهِ ... وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِکُمْ وَأَلْوَانِکُمْ »(1).

به استناد همین دست از آیات قرآن است که امام علی‰ در عهدنامۀ خود به مالک اشتر، مردم را به دو دستۀ «همسان در آفرینش» و «همانند در عقیده» تقسیم نمود: «فإنّهم صنفان: إمّا أخ لک فی الدین أو نظیر لک فی الخلق».(2)

2. همگرایی در میان پیروان ادیان آسمانی

قرآن کریم حقیقت ادیان آسمانی را امری واحد دانسته و همه را به تسلیم شدن در برابر خداوند بزرگ معرفی کرده است: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ »€(3). همچنین قرآن سه اصل بنیادین توحید، نبوت و معاد را از اصول مشترک این دین شمرده است که همۀ ادیان

آسمانی بر آن اتفاق نظر دارند؛(4) چنان که انکار هر یک از این اصول را مایۀ گمراهی و بیرون شدن از دین دانسته است:  « وَمَنْ یَکْفُرْ بِاللَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِیدًا » ؛ هر کس که خدا، فرشتگان، کتابها و پیامبران الهی و روز واپسین را انکار کند، در گمراهی دور و درازی افتاده است.(5)

با توجه به همین مشترکات است که قرآن وقتی از اتحاد پیروان ادیان آسمانی سخن به میان می آورد، همه را به اصول مشترک و از جمله به

1- روم (30)، آیۀ 22.
2- نهج البلاغه (ترجمۀ و شرح فیض الاسلام)، نامۀ 53، ص993.
3- آل عمران (3)، آیۀ 19.
4- بقره (2)، آیۀ 177.
5- نساء (4)، آیۀ 136.