وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی صفحه 51

ج) رفتار امام با خلیفۀ سوم

اشاره

هرچند امام پس از قتل خلیفۀ دوم در شورای شش نفره حضور داشت و از وجود تبانی در آن آگاه بود، اما هر جا که پای اسلام و اتحاد جامعۀ اسلامی در میان بود، از حق خود دست برمی داشت و آن را فدای مکتب و اتحاد جامعه می کرد. سخنی که امام پس از تصمیم شورای شش نفره گفت، گواه فداکاری اوست:

لقد علمتم أنّی أحقّ الناس بها من غیری والله لأُسلّمنّ ما سلمت أمور المسلمین و لم یکن فیها جور إلا علیّ خاصّه؛ نیک می دانید که من برای خلافت از هر کس دیگری سزاوارترم و در عین حال، تا آن گاه که امور مسلمانان سامان یافته باشد و جز بر من، ستمی بر هیچ کس نرود، خلافت را به دیگری وامی نهم.(1)

امام علی‰(علیه السّلام) نه تنها در دفاع از حق مسلم خود دست به قیام نزد و دوستان خود را به شورش علیه دستگاه خلافت وا نداشت، که برای پیش گیری از

تفرقه و پراکندگی در جامعۀ نوپای آن روز، از حکومت و از شخص خلیفه دفاع کرد. این دفاع تا آن حد بود که خود آن حضرت فرمود: «واللهِ لقد دفعت عنه حتّی خشیت أن أکون آثماً»؛ به خدا سوگند، چندان از عثمان دفاع کردم که می ترسم مرتکب گناه شده باشم.(2)

همین رفتار وحدت گرایانۀ امام با خلفا موجب شد که برخی در اعتراف به این واقعیت، علی(علیه السّلام)‰ را پس از رحلت پیامبر، نخستین مدافع وحدت و اولین مؤسس تقریب بین مذاهب نامیدند. علامه دکتر عبدالمتعال استاد دانشگاه الازهر در این باره می گوید: «علی بن ابی طالب اولین بنیان گذار تقریب بین مذاهب است. او با اینکه می دانست از دیگران به خلافت