وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی صفحه 57

اسلامی واقف اند و برای این امر مهم اقدامات چشم گیر و ارزشمندی صورت داده اند. نگاهی گذرا به دیدگاههای روشن ائمۀ مذاهب و دانشمندان بزرگ اهل سنت گواه این مطلب است که آنان تکفیر دیگر مسلمانان را حرام می شمرند و هیچ مسلمانی را به خاطر نوع اعتقادی که دارد، تفسیق و تکفیر نمی کنند و اختلافات جزئی را موجب تفسیق و تکفیر مخالفان نمی دانند.

ابن حزم فتوای حرمت تفکیر مسلمانان را از بزرگانی مانند ابن ابی لیلی، ابوحنیفه، امام شافعی، سفیان ثوری و داود بن علی نقل می کند و سپس این مطلب را اجماعی می داند و می گوید: «اینکه نباید هیچ مسلمانی تکفیر شود، عقیدۀ تمام اندیشمندان صاحب رأی است که من آنها را می شناسم و در این باره از آنان هیچ اختلافی سراغ ندارم».(1)

ابوالحسن اشعری که اغلب اهل سنت در اصول اعتقادات و مسائل کلامی از او پیروی می کنند، در واپسین لحظات حیاتش اصحاب خویش را فراخواند و از آنان چنین درخواست کرد: «اشهدوا علیّ أنّنی لا أُکفِّر أحداً من أهل القبله بذنب، لأنّهم کلّهم یشیرون إلی معبود واحد و الإسلام یشملهم و یعمّهم...»؛ همه گواهی دهید که من هیچ یک از اهل قبله را به دلیل ارتکاب گناه، تکفیر نمی کنم؛ چرا که تمامی آنان به معبودی واحد اشاره دارند و مکتب اسلام شامل همۀ آنهاست و تمامی آنان را در بر می گیرد».(2)

فخر رازی مفسر نامی اهل سنت در جلد اول تفسیر خود، در این بحث که آیا جهر به «بسم الله» لازم است یا خیر، جهر را که دیدگاه امام علی(علیه السّلام)‰ است، می پذیرد و سپس می گوید: «هر کس در دین خود به علی بن ابی طالب اقتدا کند، هدایت یافته است. دلیل بر این مطلب، این سخن پیامبر