وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی صفحه 84

6 . نقد دور از توهین

هر جا اختلاف باشد، نقد نیز خواهد بود. بنابراین، توصیه به اتحاد به این معنا نیست که هیچ نقد و انتقادی نباشد، بلکه به این معناست که اگر نقد و انتقادی در میان است، لازم است دور از هرگونه توهین و تمسخر باشد؛ زیرا همان طور که انتقاد سازنده سودمند است، به همان اندازه انتقاد توأم با توهین زیانبار است. این را از قرآن بیاموزیم که از هر نوع بددهنی نهی کرده است: «وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ »€ ؛ به آنان که جز خدا را می خوانند، ناسزا نگویید که آنان از روی دشمنی و نادانی، خدا را ناسزا خواهند گفت.(1)

بنابراین، با استناد به این آیه و دیگر آموزه های اسلامی باید به باورها و دیدگاه دیگران احترام گذاشت و از هرگونه اظهار نظری که توهین به باورهای طرف مقابل تلقی شود و یا به تحقیر دیگران بینجامد، باید اجتناب ورزید. قرآن در این باره که چگونه باید با مخالفان مناظره کرد، به پیامبر اکرم‹ آموخته است تا با حفظ احترام به عقاید و افکار طرف گفت وگو و پرهیز از هرگونه توهین به او، این چنین سخن بگوید: « وَإِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلَی هُدًی أَوْ فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ (24)» «قُلْ لَا تُسْأَلُونَ عَمَّا أَجْرَمْنَا وَلَا نُسْأَلُ عَمَّا تَعْمَلُونَ »€ ؛ در حقیقت، ما یا شما بر هدایت یا گمراهی آشکاریم. بگو از آنچه ما مرتکب شده ایم، شما بازخواست نخواهید شد و ما نیز از آنچه شما انجام می دهید، بازخواست نخواهیم شد.(2)

پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم )‹ با آنکه در شاهراه هدایت بود و هرگز گَردِ جُرم و گناه بر دامنش ننشسته بود، هدایت و پاکدامنی خویش را به رخ مشرکان نکشید