وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی صفحه 86

با نیکی دفع کن.(1) سپس این دستور را برهانی کرده، می فرماید: با این روش، کینه و دشمنی مخالفان به دوستی تبدیل می شود و آنان دوستانی صمیمی خواهند گردید: « فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَهٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ »؛ ناگاه همان که بین شما و او دشمنی است، گویی دوستی صمیمی خواهد شد.(2)

سیرۀ پیامبر اسلام‹ (صلّی الله علیه و آله وسلّم )نیز همین طور بوده است؛ چنان که وقتی قریشیان با هدف برانداختن نخستین حکومت اسلامی، به سوی مدینه لشکرکشی کردند، پیامبر با تمام قدرت مقاومت کرد که جنگهای احد و خندق گواه این مطلب است؛ اما آن گاه که در فتح مکه، مقاومت مکّیان را در هم شکست و زمینۀ اصلاح آنان را فراهم دید، غیر از چند نفر که قابل اصلاح و لایق رأفت آن حضرت نبودند، تمام مکّیان را بخشید(3) و شعار انتقام جویانۀ «الیوم یوم الملحمی» (امروز روز انتقام است) را به شعار محبّت آمیز «الیوم یوم المرحمی» (امروز روز گذشت است) مبدل ساخت(4) و چونان یوسفِ پیامبر فرمود: «قَالَ لَا تَثْرِیبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ»€ ؛ امروز خجل و متأثر نباشید.(5)

حاصل رأفت پیامبر آن شد که مکّیان فوج فوج به اسلام گرویدند و به گفتۀ امام صادق(علیه السّلام)‰ ، قریشیان چونان مردگان که در قیامت به یک باره از آرامگاههای خود بیرون می شوند و در یک جا گرد می آیند، از بی دینی دست کشیدند و به آیین اسلام درآمدند: «فخرج القوم کأنّما أنشروا من القبور و دخلوا فی الإسلام».(6)

1- فصلت (41)، آیۀ 34.
2- فصلت(41)، آیۀ 34.
3- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج21، ص131.
4- ابن اثیر، اسد الغابه، ج2، ص284؛ محمد بن یوسف صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، بیروت، دار الکتب العلمیی، چاپ اول، 1414 ق، ج5، ص221.
5- یوسف (14)، آیۀ 92.
6- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج21، ص132.