وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی صفحه 88

گردند، سیادت می یابند، همان طور که اگر گرفتار تفرقه و پراکندگی شوند، ناگزیر از پذیرش ذلت و خواری خواهند گشت. امام علی‰ که بیش از هر کسی از پراکندگی مسلمانان رنج برده و زیانهای دردآور آن را تحمل کرده است، در خصوص ضرورت عبرت گیری از تاریخ بشر می گوید:

از بلاها و عقوبتهایی که بر امتهای پیشین به کیفر کارهای ناپسندشان فرود آمد، بپرهیزید و حالات آنان را در خوبیها و بدیهایشان به یاد آورید و از اینکه به سرنوشت آنان دچار شوید، بترسید. آن گاه که در دو حالت متفاوت آنان اندیشیدید، عهده دار آن حالتی شوید که عاملی برای تأمین عزت آنان بود، دشمنانشان را دور ساخت، عافیت و نعمت را برای آنان به ارمغان آورد و رشتۀ کرامت را به آنان ارزانی داشت. این حالت، همان بود که از تفرقه و جدایی پرهیز کردند، بر وحدت و همدلی همت گماشتند و یکدیگر را به همگرایی توصیه نمودند. و از آن حالتی که ستون فقرات آنان را شکست و قدرتشان را تباه ساخت، پروا کنید. این حالت، کینه ورزی، دشمنی متقابل، پشت کردن به یکدیگر و به یاری هم نشتافتن بود.(1)

آن حضرت همچنین در تحلیلی جامع از اوضاع جامعۀ عصر خود می فرماید:

بر کارگزاران من و خزانه داران بیت المال مسلمانان که در اختیار من بود و بر مردم شهری که در فرمان برداری و بیعت با من یکدست بودند، رخنه کردند و آنان را که وحدت کلمه داشتند، پراکنده ساختند و همبستگی آنان را در اطاعت از من به تباهی کشیدند و بر شیعیان من تاختند و گروهی از آنان را با نیرنگ کشتند.(2)

بنابراین، عبرت گیری از تاریخ پیشینیان عاملی مؤثر در ایجاد همگرایی میان مسلمانان است؛ چرا که اگر مسلمانان از ضرورت همگرایی غفلت