وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی صفحه 99

خود می دانند و دیگر ملتها را از آن محروم می شمرند.(1)

5. ناآگاهی

نادانی و ناآگاهی از آسیبهایی است که تیرگی روابط انسانها را در پی دارد و حتی گاهی به بروز دشمنیها می انجامد: «الناس أعداء ما جهلوا».(2) همین شناخت ناکافی است که برخی از فِرَق اسلامی می پندارند تنها آنها به سنت پیامبر‹ عمل می کنند و دیگران از سنت آن حضرت بی خبرند؛ چنان که برخی دیگر نیز تصور می کنند از میان گروههای اسلامی، تنها آنها افتخار دوستی خاندان پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم )‹ را دارند، غافل از اینکه پیروان دیگر فرق اسلامی نیز به دوستی اهل بیت پیامبر خود افتخار می کنند و به آنان عشق می ورزند.

قرآن کریم در تبیین آثار زیانبار جهل و نادانی، گاه آن را عامل عدم پذیرش قرآن از سوی مشرکان معرفی کرده است:  « کَذَّبُوا بِمَا لَمْ یُحِیطُوا بِعِلْمِهِ وَلَمَّا یَأْتِهِمْ تَأْوِیلُهُ »€ ؛ چیزی را تکذیب کردند که از آن آگاهی نداشتند و هنوز واقعیتش برایشان روشن نشده بود.(3) گاهی هم اختلاف قوم بنی اسرائیل با موسی و درخواست خدایان ساختگی از او را ناشی از جهالت و نادانی آنان دانسته، می فرماید: « إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ » .(4)

پیامبر اکرم‹(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) در این باره که بسیاری از تنشها و دشمنیهای انسان از ناآگاهی او سرچشمه می گیرد، فرمود: «صفه الجاهل أن یظلم من خالطه و یتعدّی من هو دونه و یتطاول علی من هو فوقه»؛ ویژگی نادان این است: با هر کس که می آمیزد، بر او ستم می کند، به زیردستانش زور می گوید و در

1- نک: بقره (2)، آیۀ 94.
2- میثم بن علی بحرانی، شرح مئه کلمی، قم، جامعۀ مدرسین، بی تا، ص82 .
3- یونس (10)، آیۀ 39.
4- اعراف (7)، آیۀ 138.