دو مکتب در اسلام جلد اول صفحه 1

بحثهای مقدماتی

زمینه سازی و مقدمه چینی

خداوند به مقتضای ربوبیتش ، دین و آیینی برای مردم مقرر داشته تا زندگانی خود را بر اساس آن سامان دهند و با عمل به مقررات آن به درجه کمال انسانی دست یابند. و آنان را به وسیله پیامبرانش به چنین مقررات و آیینی - که آن را اسلام نامیده - (1) رهبری کرده است ؛ همان طور که برای تمام مخلوقاتش نظام و ترتیبی متناسب با سرشت و فطرتشان و برای نیل به درجه کمال مطلوبی که در نهادشان آفریده است ،

مقرر داشته و ایشان را نیز برای سپری ساختن چنان مسیری مسخر کرده ، و یا به آنها الهام فرموده است . (2)

از دورترین زمانها، همواره چنین بوده که چون پیغمبری از پیامبران خدا وفات می کرد، صاحبان زر و زور آن امت ، دست به تحریف یا کتمان مطالبی از شریعت آن پیغمبر می زدند که بر خلاف میل و خواسته آنان بوده و به جای آن ، قوانین و احکام تحریف شده بر ساخته ای از سوی خود (3) به خدا و پیامبرانش نسبت می دادند؛ تا اینکه خداوند دینش را به وسیله پیامبری دیگر تجدید، و شعائر و مقررات گمراه کننده و تحریف شده را نسخ می کرد.

هنگامی که خداوند حضرت محمد (ص ) را به رسالت برانگیخت و قرآن را با وی فرستاد، و اصول اسلام را از عقاید و احکام ضمن آیات محکمات در آن نازل کرد، شرح و تفضیل آنچه را در قرآن آمده است ، به وی وحی فرمود تا مردم را از مفاد و منظور آنچه در قرآن بر حضرتش نازل شده ، آگاه گرداند (4). پیامبر نیز قوانین اسلام را از کیفیت به جای آوردن نماز و تعداد رکعات آن ، روزه و شرایط آن ، و اینکه از چه چیزهایی باید اجتناب شود، طواف کعبه و تعداد و آغاز و انجام آن ، و دیگر احکام را از واجب و مستحب و حرام و مکروه ، به مردم آموخت ، که از مجموعه آنها در نزد مسلمانان ، حدیث شریف نبوی به وجود آمد. همچنین خداوند، اسلام را در سیره پیامبرش مجسم فرمود و مردم

را به پیروی از او فرمان داد: لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه .و از مجموع احادیث و سیره پیامبر خدا (ص )، که سنت نامیده می شود، خدا و رسولش امر کرده اند که پیروی شود. (5)

بدین سان ، خداوند اسلام را از طریق قرآن و سنت پیامبرش برای بشر کامل فرموده ، اما پیغمبر خدا (ص ) پیش از رحلتش ، مسلمانان را از انحراف بعد از خود با خبر ساخته و به آنان هشدار داده بر امت اسلام همان رود که بر امتهای پیشین رفته است ، که - در مثل - اگر در امتهای گذشته یکی به سوراح سوسماری فروشنده باشد، در این امت نیز کسی پیدا می شود که چنان کند (6)

اما مسئله تحریف در این امت ، خداوند قرآن را از هر گونه تحریف و دستکاری ، خود در امان داشته و فرموده : انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون . یعنی ما قرآن را فرستادیم ، و ما خود آن را حفظ خواهیم کرد. (الحجر / 9). و در جای دیگر فرموده است : لا یاتیه الباطل من بین یدیه و لا من خلفه . یعنی هیچگاه و هیچگونه باطل در آن (قرآن ) راه نخواهد یافت . (فصلت / 42).