دو مکتب در اسلام جلد دوم صفحه 186

وجودی که من آن را ممنوع کرده ام ، تو آن را به جا می آوری ؟ و علی پاسخ داد: من سنت پیغمبر (ص ) را به خاطر هیچکس ترک نمی کنم . و بنا به روایتی دیگر:...به خاطر تو ترک نمی کنم (695).

ابن قیم به دنبال احادیثی که گذشت می نویسد:

این نشان می دهد که چیزی که این دو نفر را رویاروی یکدیگر قرار می داده ، مساءله عمره تمتع بوده است ؛ موضوعی که رسول خدا (ص ) آن را به جا آورده و شخص عثمان هم معترف بوده که پیغمبر خدا (ص ) به آن عمل کرده است . و هنگامی که علی به او گفت : منظورت از نهی کاری که پیامبر خدا به انجام آن فرمان داده چیست ؟، نگفت که پیغمبر چنین نکرده است ؛ زیرا اگر آن را قبول نداشت ، رد می کرد. از طرفی علی هم می خواست که از پیامبر خدا (ص ) پیروی کرده ، فرمانش را انجام داده باشد و عملا بگوید که چنین فرمانی نسخ نشده است . و اینکه آشکارا به انجام هر دو با هم تلبیه گفته ، اعلامی بوده در اقتدا به پیغمبر خدا و پیرویش از قرآن و سنتی که آن را عثمان از راه تاءویل منع کرده بود (696).

از مجموع روایاتی که گذشت دریافتیم که امیرالمؤ منین (ع ) عمدا و آشکارا با اعلام نیت حج تمتع ، مخالفت خود را با خلیفه در این مورد اعلام می کرد. و خلیفه نیز از کنار این مخالفت گاهی ساده و آسان می گذشت و زمانی شدت عمل

از خود نشان می داد. و نیز دیدیم که ساده گیری عثمان مربوط به اوایل خلافتش ، و سختگیری و شدت عملش از آن پس بوده ، و کار این سختگیری را به جایی رسانده بود که مخالفین فرمانش را در این مورد تازیانه می زده و سر می تراشیده است !

ابن حزم در این باره می نویسد:

عثمان شنید که مردی به حج و عمره با هم تلبیه گفته است . پس فرمان به احضار او داد و چون او را آوردند، به عنوان تنبیه او را تازیانه زد و سر تراشید (697)، و گذشته از آن ، به گونه ای او را عبرت دیگران قرار داد.

با تمام این سختگیریها، ایراد گیریهای مسلمانان در این دوره آغاز گردید و نخستین کسی که به او اعتراض کرده و روش او را به زیر سؤ ال برد، امیرالمؤ منین (ع ) بوده اوست که آشکارا خلافکاریها را بر شمرده و یارانش را نیز به آن فرمان داده است . این اعتراض و خرده گیری از این تاریخ به بعد علیه دیگر خلفا نیز سرایت کرد. اما آنچه که در زمان امام (ع ) رخ داده ، به قرار ذیل است .

عمره تمتع در خلافت امیرالمؤ منین (ع )

دیدیم که امیرالمؤ منین (ع ) در دوره خلافت عثمان به خاطر اقامه این سنت پیامبر با خلیفه بسختی درافتاده بود (698). لازم و بایسته بود که آن را در دوران حکومتش اجرا کند؛ در حالی که مخالفی در برابر خود نداشت و تمایل و موافقت عموم مسلمانان نیز وی را یاری می داد. از این رو در دوران حضرتش موردی برای گفتگو درباره عمره