دو مکتب در اسلام جلد دوم صفحه 187

تمتع وجود نداشت تا درباره آن به سخن بپردازند و مطالب آن در کتابها منعکس شود. بلکه برای دومین بار گفتگو درباره این موضوع در دوره زمامداری معاویه ، که می کوشید تا بار دیگر سنت عمر را زنده کند، درگرفته است .

عمره تمتع در خلاف معاویه

معاویه در دوره خلافتش با تمام قوا در زنده کردن سنتهای خلفای سه گانه ابوبکر و عمر و عثمان می کوشید؛ مخصوصا در مواردی که شکست اهل بیت و مخالفت با مکتبشان ، بویژه مخالفت با علی ، را شامل می شد. این سیاست عمومی او بود؛ اما آنچه شامل حکم عمره تمتع می شود، روایات زیر گویای کوششهای او و دژخیمان دستگاهش در این زمینه است (699).

در سنن نسائی از قول ابن عباس آمده است که گفت :

معاویه مردم را از انجام عمره تمتع ، با اینکه رسول خدا (ص ) به آن عمل می کرده است ، مانع می شد (700).

و در سنن دارمی از قول محمد بن عبدالله بن نوفل آمده است که گفت :

در موسم حج شنیدم که معاویه از سعد بن مالک پرسید: نظر تو درباره عمر تمتع با حج چیست ؟ گفت : کار خوب و پسندیده ای است . معاویه گفت : عمر آن را ممنوع کرده ، تو مگر از عمر بهتری ؟! سعد پاسخ داد: عمر از من بهتر است ، اما عمره را پیامبر خدا (ص ) انجام داده که از عمر بهتر است (701).

از پاره ای از روایات چنین بر می آید که این گونه بر خوردها در زمان معاویه تنها به شخص او بستگی نداشته ، بلکه برخی از دژخیمان

دستگاهش نیز وی را در این راه یار و مددکار بوده اند. توجه کنید:

در موطاء مالک ، سنن نسائی و ترمذی و بیهقی و دیگر منابع از قول محمد بن - عبدالله (702) بن حارث آمده است که او در آن سال که معاویه حج می گزارد، شنیده است که سعد بن ابی وقاص و ضحاک بن قیس بر سر جمع عمره تمتع و حج به گفتگو نشسته ، اظهار نظر می کردند که ضحاک به سعد گفت : عمره و حج را با هم جمع نمی کند مگر کسی که به امر خدای تعالی جاهل باشد! سعد پاسخ داد: برادر زاده من ! حرف بدی زدی ! ضحاک گفت : آخر عمر آن را نهی کرده است . سعد گفت : پیامبر خدا (ص ) چنان کرده و ما هم با او آن را انجام داده ایم (703).