دو مکتب در اسلام جلد دوم صفحه 311

و از آنجا که ائمه اهل بیت (ع ) در بیان احکام به گفته خدا و پیامبرش (ص ) اتکا می کردند، و دانشمندان مکتب خلفا به رای و قیاس ، وقوع اختلاف بین دو مکتب در بیان احکام اسلامی حتمی می نمود. حدیث زیر مبین همین مطلب است . توجه کنید:

از عذافر صیرفی (1238) آورده اند که گفت : من به همراه حکم بن عتیبه (1239) در خدمت ابوجعفر امام باقر (ع ) بودم . حکم مرتب از امام پرسش می کرد و امام (ع ) اگر چه دیدارش را خوش نداشت ، با او مدارا می فرمود، تا اینکه در موردی بینشان اختلاف افتاد و امام باقر (ع ) رو به فرزند خود کرد و فرمود: ای فرزند! برخیز و آن کتاب را بیاور. فرزند امام (ع ) طومار بزرگی را در مقابل پدر نهاد. امام (ع ) آن را بگشود و به مطالعه آن پرداخت . تا آنکه مساءله مورد بحث خود را پیدا کرد. آنگاه فرمود: این نوشته ها، به املای پیغمبر خدا (ص ) است و خط علی (ع ). سپس رو به حکم کرد و چنین ادامه داد: ای ابومحمد! تو و سلمه (1240) و ابوالمقدام (1241) به هر کجا که می خواهید بروید، به شرق و یا به غرب ، که به خدا سوگند دانشی مطمئنتر از این را، نزد مردمی که جبرئیل بر آنها نازل شده است نخواهید یافت (1242).

ائمه اهل بیت (ع ) همیشه این امکان را نداشتند تا

بتوانند احکامی را که از رسول خدا (ص ) به ایشان رسیده و بر خلاف نظر مکتب خلفا بوده است براحتی اظهار نمایند. امام صادق (ع ) در این مورد می فرماید:

پدرم در مورد حیوانهای شکار شده به وسیله باز و شاهین فتوا می داد، در حالی که سخت حوانب امر را ملاحظه می کرد و ما نیز ترسان بودیم .

اما اکنون بی هیچگونه ترسی اعلام می کنیم که شکار آنها حلال نیستند، مگر اینکه صید آنها پیش از آنکه بمیرند، سر بریده و ذبح شرعی شوند. زیرا که در کتاب علی (ع ) آمده است که خدای عزوجل فرموده است : و ما علمتم من الجوارح مکلبین . یعنی و سگهائی را که برای شکار تعلیم داده اید (1243).

درد دل علی (ع ) از تغییر سنت پیغمبر (ص )

اشاره

اینکه امام صادق (ع ) از نداشتن ترس و وحشتی در آن موقعیت از مراجعه به کتاب امیرالمؤ منین و بیان حکم هر مساءله از آن سخن می گوید، مربوط به اواخر دوران حکومت بنی امیه و اوایل روی کار آمدن خلفای عباسی بوده است . اما پیش از آن تاریخ ، ائمه اهل بیت (ع ) نمی توانستند آنچه را مورد قبول مکتب خلفا نبود بر زبان بیاورند، مگر در بیان پاره ای از احکام ، آن هم در دوره حکومت امیر مومنان (ع ). و از همین رو در ایام خلافت آن حضرت در پاره ای از مسائل که امام (ع ) و شیعیانش از صحابه حکم صحیح آنها را اعلام می داشتند و تفسیر درستی از قرآن می کردند، بین دو مکتب اختلاف افتاد چنانکه در کتابهای کافی ، احتجاج ، وسائل

و مستدرک آن ، و به طور فشرده در نهج البلاغه منعکس گردیده است .