دو مکتب در اسلام جلد دوم صفحه 47

نادانی و غرض و حماقت معترض حکایت می کند. چه ، بیشتر علما بر این عقیده اند که نماز قصر جایز است و نه واجب (182)!

و - ام المؤ منین عایشه ، بانوی مجتهده

ابن تیمیه در پاسخ اعتراض علامه (183) به عایشه می نویسد اینکه می گوید عایشه فرمان خدا را که فرموده است : و قرن فی بیوتکن و لا تبرجن الجاهلیه الاولی . (در خانه هاتان آرام بگیرید و چون دوره جاهلیت در جامعه به خود آرایی نپردازید) زیر پا گذاشته است ، او - عایشه - چون دوره جاهلیت از خانه اش بیرون نشده ، بلکه فرمان به آرام گرفتن در خانه ، با بیرون شدن از آن بنا به مصلحتی منافات ندارد... سپس می گوید:

و اگر مسافرت آنها به خاطر خیر خواهی و مصلحت باشد، عایشه در این سفر مجاز بوده است . زیرا او چنین باور داشت که سفرش به مصلحت مسلمانان است و او این چنین تاءویل کرده بود... و باز می گوید: مجتهد که خطا کند، خطایش مورد عفو است . آنگاه می گوید: پس از این جهت که عایشه در خانه خودش آرام نگرفته است ، مورد عفو خداوند قرار خواهد گرفت ؛ زیرا که او بانویی مجتهد و متاءول بوده است . و در آخر می گوید: پس خروج عایشه این چنین پاسخ داده می شود که اگر مجتهد خطا کند، خطایش به موجب قرآن و سنت بخشوده است (184).

قرطبی نیز در مقام عذر آوردن از حرکت عایشه می گوید: عایشه بانویی بوده است مجتهده و مصیب ، که در اجتهادش اجر و پاداش نیک و بر کارش مزد و ثواب خواهد

یافت . چه ، هر مجتهدی در حکمی که صادر می کند مصیب خواهد بود (185).

ز - معاویه مجتهد، فرزند ابوسفیان

ابن حجر هیتمی معاویه را در کتاب تطهیر اللسان خود فقیه و مجتهد، و سرآمد دانشمندان معرفی کرده است و می نویسد: الفقیه المجتهد الذی لا یباری ، والحبر الذی لا یجاری ، معاویه بن اءبی سفیان (186).

ح - وزیر و یاور معاویه ، عمرو بن عاص

سخن ابن حزم در کتاب الفصل خود در این مورد به طور فشرده چنین است : معاویه و یارانش ، همگی مجتهد بودند و در اجتهاد خود دچار لغزش و خطا گردیدند و تنها یک پاداش خیر خواهند داشت (187)...معاویه - که رحمت و بخشایش خداوند بر او باد - از آن رو که مجتهد بوده و در اجتهادش خطا کرده ، به یک پاداش ماءجور است (188)...