دو مکتب در اسلام جلد دوم صفحه 52

ابوالخیر شافعی درباره یزید بن معاویه می نویسد: او پیشوایی مجتهد بوده است . (208)

ابن کثیر نیز پس از نقل سخنان ابوالفرج بن جوزی (209)، که لعن بر یزید را جایز می داند، می نویسد: گروهی نیز با لعن یزید مخالف بوده ، حتی کتابی مستقل نوشته اند تا مبادا لعن بر یزید موجب لعن بر پدرش معاویه ، یا یکی از اصحاب بشود آنها دخالتهای بیجا و کارهای ناروای او را حمل به تاءویل کرده که در اجتهادش مرتکب خطا شده است !و گفته اند که با وجود این ، او پیشوایی فاسق بوده و به موجب گفته علما، پیشوا را تنها به خاطر فسق از امامت بر نمی دارند و معزول نمی کنند، بلکه حتی قیام و شورش علیه او مجاز نیست ؛ زیرا موجب بروز فتنه و آشوب و هرج و مرج و خونریزی خواهد شد!سپس ادامه داده و می نویسد:

اما اینکه برخی از مردم گفته اند که چون خبر اهل مدینه و بلاها و مصیبتهایی که از ناحیه مسلم بن عقبه (210)! و سپاهیانش بر مردم آن سامان به یزید رسید، سخت شادمان و خوشحال شد، علت این بود که او خود را امام می دانست و مردم مدینه علیه او خروج کرده ، سر به شورش برداشته ، و دیگری بر آنها پیشوایی یافته بود، پس بر یزید واجب بود که با آنها بجنگد تا فرمانبرداریش را گردن نهند و با جماعت هماهنگ شوند (211)!

ابن حجر نیز سخنان غزالی و متولی (212) را در کتاب صواعق چنین نقل کرده است : نه

لعن بر یزید رواست و نه تکفیرش . زیرا او از مؤ منان به شمار می آید! و کارش با خداست که اگر بخواهد او را عذاب فرماید، و چنانچه اراده کند از او در می گذرد (213)!

4. موارد اجتهاد این مجتهدین

الف - رسول خدا (ص )

رسول خدا(ص ) نخستین کسی است که در مکتب خلفا به عنوان مجتهد معرفی شده است . ما به سخن ایشان در این مورد، ضمن داستان ماءموریت جنگی اسامه اشاره کرده ایم که گفتند: رسول خدا(ص ) فرمان ماءموریتهای جنگی را بر اساس اجتهادش صادر می کرده است . اکنون ببینیم داستان ماءموریت جنگی اسامه چه بوده و چه شد که دو خلیفه نخستین از پیوستن به سپاه اسامه سرپیچی کرده اند.

در طبقات ابن سعد، انساب الاشراف بلاذری ، عیون الاثر و دیگر منابع خبری آمده است (214):

روز دوشنبه ، چهار روز به آخر ماه صفر مانده در سال یازدهم هجرت ، رسول خدا(ص ) بسیج عمومی داد و مقرر داشت که مردم برای جنگ با رومیان آماده شوند. فردای آن روز، حضرتش اسامه را احضار کرد و به او فرمود: به آنجا که پدرت به شهادت رسیده است حرکت کن ، و با سوارانت به رومیان تاختن آور که من تو را به فرماندهی این سپاه برگزیده ام ... و چون روز چهارشنبه فرا رسید، پیغمبر خدا(ص ) دچار تب و سردرد شدید شد. اما در روز پنجشنبه آن حضرت به دست مبارک خویش پرچم فرماندهی اسامه را بست ... اسامه با پرچم بسته اش از محضر پیغمبر(ص ) بیرون آمد و در خارج از شهر مدینه در ناحیه جرف (215) اردو زد. و هیچیک از