دو مکتب در اسلام جلد دوم صفحه 68

و آن چیزی که بر بنی هاشم حرام است صدقه می باشد نه زکات (271). و چنان می نماید که مسلم این موضوع را در نیافته که در صحیح خود بابی را به نام باب تحریم الزکاه علی رسول الله و علی آله ... (272) گشوده است ! در صورتی که خود او در باب هشتم احادیثی را می آورد که در آنها صراحت به حرمت صدقه برای آنها دارد، نه زکاتی که گفته است .

بنابراین آنچه در قرآن کریم مانند این آیه آمده است : و اءقیموا الصلوه و اتوا الزکاه . (273) یعنی برپا دارید نماز را و پرداخت کنید

زکات را، اولا برپا داشتن نماز، هر نمازی که باشد، مانند نماز یومیه و نماز آیات و نمازهای دیگر را فرمان می دهد، ثانیا پرداختن حق خدای تعالی در اموال را فرمان می دهد؛ خواه حق او در موارد صدقه واجبه باشد یا در موارد خمس و غیر آن .

همچنین منظور آنچه را که از رسول خدا(ص ) آورده اند که فرموده است : اذا اءدیت زکاه مالک فقد قضیت ما علیک . (274) یعنی اگر زکات مالت را پرداختی بر آنچه که بر عهده داشته ای عمل کرده ای ، این است که اگر تو حقی را که خداوند در مال و دارایی تو دارد، یعنی تمام حقوقی را که خداوند در آنها دارد، پرداخت کردی ، بدهی خودت را پرداخته و وظیفه ات را انجام داده ای . و همچنین است روایتی که از آن حضرت آورده اند که فرموده است : من استفاد مالا، فلا زکاه علیه ، حتی یحول الحول .(275) یعنی هر کس که مالی را مورد استفاده خود قرار دهد، زکات بر او نیست ، مگر پس از گذشتن یک سال . یعنی خداوند را در آن حقی نیست . و در احادیث ائمه اهل بیت (ع ) آمده است : و حق فی الاءموال الزکاه . (276) یعنی زکات اموال حقی مسلم است .

و دور نیست که پوشیده ماندن این موضوع بر مردم از آن روی باشد که خلفا چون موضوع خمس را پس از رحلت رسول خدا(ص ) از بین بردند، در عمل مصداقی برای زکات بجز صدقات باقی نماند. و بدین سان بتدریج موضوع خمس به

دست فراموشی سپرده شد، تا جایی که در این اواخر، از لفظ زکات بجز مفهوم صدقات چیز دیگری به ذهن متبادر نمی شده است .

3.الفی ء

فی ء در لغت به معنای بازگشت است ، و به بازگشت سایه پس از زوال شمس الفی ء می گویند. اما در شرع ، به طوری که در لسان العرب آمده ، به اموالی که از کفار بدون جنگ به دست آمده باشد فی ء می گویند. و به آنچه که خدای تعالی به دیندارانش از اموال مخالفین می بخشد نیز فی ء می گویند؛ اموالی که بدون جنگ به دست آمده باشد، خواه با بیرون رفتن از موطنشان که آن را برای مسلمانان بر جای نهاده باشند و یا با دادن جزیه که جانشان را در امان نگه دارند (277).

و سخن خدای تعالی که در سوره حشر می فرماید: ما اءفاء الله علی رسوله من اءهل القری فلله و للرسول ولذی القربی والیتامی والمساکین وابن السبیل . یعنی آنچه را که خداوند به پیامبرش از - اموال آن کافران - بخشوده است ، متعلق به خدا و پیامبرش و خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان می باشد (278).

این آیه شریفه و تمامی سوره حشر در قضیه بنی نضیر نازل شده و داستان آن از این قرار بود که یهود بنی النضیر پیمان خود را با رسول خدا(ص ) شکستند و در مقام حیله و نیرنگ برآمده تا با فرو افکندن سنگ بام غلطانی از بام خانه بر سر آن حضرت ، که به همراه ده تن از اصحابش پای دیوار حصار با ایشان به مذاکره