دو مکتب در اسلام جلد سوم صفحه 321

از همه اینهها معلوم می گردد که دست به دست گردیدن کتابهای فقهی چهارگانه از همان آغاز تالیف آنها تا به امروز، بدون وقفه ، و انقطاعی ، در دست دانشجویان این رشته ادامه داشته و دارد.

و می گوییم تا به امروز زیرا می دانیم رجوع فقها در مکتب اهل بیت در استباط احکام شرعی در طول قرون و اعصار و تا به امروز، همچنان به کتابهای مزبور ادامه داشته و دارد. چه ، هر گاه یکی از فقهای این مکتب در مقام نوشتن رساله فقهی باشد، به کتابهای کافی و تهذیب و استبصار و وسائل مراجعه کرده و در فتوایی که می دهد به احادیث آنها استناد می نماید.

و دیدیم که چگونه این اساتید، حدیث را از اصول و جزوه های کوچک حدیثی دیگر گفته و از آنها کتابهای خود را تالیف کرده اند. و نویسندگان آن اصول و جزوه های حدیثی دیگر، احادیث نوشته خود را مستقیما از ائمه اهل بیت (علیه السلام ) گرفته اند. و اینکه ائمه اهل بیت (علیه السلام ) نیز

از جامعه ، که رسول خدا (صلی الله علیه وآله ) بیان کرده و امیرالمؤ منین (ع ) آن را به خط خود نگاشته است ، حدیث کرده اند.

بدین سان کتابهای بزرگ و چهارگانه حدیث ، از همان ابتدای تالیفشان تا زمان حاضر، محور مباحث فقهی در مکتب اهل بیت (علیه السلام ) بوده و فقهای این مکتب به آنها مراجعه کرده و سنت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله ) را در احکام به دست می آوردند، و پس از قرآن ، احکام اسلامی را از آنها استنباط می کنند.

و دیدیم کتابهای وزین چهارگانه مزبور در حدیث ، خود حدیث را از اصول ، و دیگر جزوه های حدیث کوچک گرفته اند، و آن اصول و دیگر جزوهای حدیثی کوچک ، حدیث را از ائمه اهل بیت (ع ) و ائمه اهل بیت (ع ) نیز از اظهارنظر شخصی دوری می جستند، و در بیان احکام به جامعه امیرالمؤ منین علی (ع ) اعتماد می نمودند؛ و جامعه حضرت امیر (ع ) نیز سخنان پیامبر خدا (ص ) بود که حضرت امیر (ع ) آن را به خط خویش نوشته بود.

اما در مقابل ، می بینیم مکتب خلفا اعتمادشان به اجتهاد است ، و خلفا در برابر نص و دستور صریح وارد در شرع اسلامی دست به تاءویل زده و در بیان احکام اسلامی به راءی و نظر شخصی خود اعتماد می کنند.

بخش دوم : اشتباهاتی در پاره ای از کتابهای حدیث

اشتباهاتی نسخه هائی از کتابهای حدیث

اشاره