- اشاره 6
- معنای لغوی ملت 6
- توضیح چند اصطلاح 13
- اشاره 17
- 1. ریشه های ملی گرایی در جوامع اسلامی 19
- 2. پیشینه مکتب ناسیونالیسم 21
- اشاره 21
- الف) قرن هیجدهم، آغاز جنبش های ملی در غرب 23
- ب) ورود ناسیونالیسم به کشورهای اسلامی 25
- اشاره 27
- اشاره 27
- 1. اشکال های نظری پدیده ناسیونالیسم 27
- الف) ناتوانی از ارائه تعریفی درست از ملت 27
- یک _ نژاد پرستی و قبیله گرایی 31
- اشاره 31
- ب) ایجاد حس برتری و تفاخر نسبت به دیگر ملل و پی آمدهای منفی آن 31
- دو _ اختلاف، تفرقه، جنگ و خون ریزی 32
- سه _ سلطه جویی و مستعمره سازی 33
- ج) سکولاریسم و دور شدن دین از صحنه اجتماع 33
- و) محدود شدن آزادی های فردی و زمینه سازی استبداد 34
- د) تحریف تاریخ 34
- ه_) محدود شدن همکاری های بین المللی 34
- ز) پایین آمدن ارزش انسان و محدود شدن افق فکری او 35
- ح) حل نشدن مشکل اقلیت ها 36
- 2. دیدگاه اسلام درباره مبانی ملی گرایی 37
- اشاره 37
- اشاره 37
- دو نکته ادبی و تفسیری 37
- الف) تقسیم جامعه بشری به ملل مختلف 37
- ب) داشتن ملیت خاص، سبب برتری، تفاخر و برخورداری از امتیازات 39
- د) افتخار به تاریخ و گذشته ملت خویش 40
- ه ) تعصب ورزیدن 44
- و) اختصاص هر سرزمین به ملت آن 46
- اشاره 46
- «حب الوطن» در روایات اسلامی 48
- ز) ملت، بالاترین قدرت 51
- 3. اسلام و احساسات معتدل درباره ملیت 57
- اشاره 57
- الف) جایگاه ملت در مکتب اسلام 63
- ج) اقلیت های مذهبی 74
- ب) امتیازهای امت اسلامی بر دیگر ملت ها 74
- اشاره 75
- فصل چهارم: پی آمدهای ناسیونالیسم در کشورهای اسلامی 75
- 1. نتایج روی آوردن مسلمانان به ناسیونالیسم 78
- الف) ناسیونالیسم در میان اعراب 78
- اشاره 78
- اشاره 80
- ب) اسلام و پان عربیسم 80
- پی آمدهای پان عربیسم 81
- ج) پان ترکیسم یا ملی گرایی ترک ها 84
- الف) به حکومت رسیدن وکیل الرعایا 86
- 2. پیشینه هویت ملی در ایران 86
- اشاره 86
- ب) نهضت تحریم تنباکو 87
- ج) نهضت مشروطیت 87
- د) ملی شدن صنعت نفت 88
- ه ) بیداری ملت و انقلاب اسلامی 88
- اشاره 89
- اشاره 89
- یک _ ناسیونالیسم فرهنگی، در عرصه نظری 89
- الف) ناسیونالیسم فرهنگی 89
- دو _ ناسیونالیسم فرهنگی، در عرصه عمل 91
- ب) ملی گرایی نهضت ملی ایران 92
- د) دیدگاه امام خمینی رحمه الله 94
- ج) ملی گرایی معتدل، در محدوده عقل و دین 94
- ه ) دیدگاه اسلام 98
- و) دیدگاه استاد شهید مطهری رحمه الله 99
- ز) دیدگاه علامه اقبال لاهوری 99
- 1. اهمیت پژوهش در صدا و سیما 101
- اشاره 101
- اشاره 101
- الف) هویت ملی 105
- ب) اهمیت هویت ملی: 105
- ج) دشواری های تعریف هویت ملی: 107
- د) راه حل بحران: 108
- ه_) ارکان هویت ملی ایرانیان و نقش رسانه در تقویت و استحکام آن: 110
- 2. پیشنهادهای کلی 112
- الف) بیان مخالفت اسلام با تعصبات افراطی، درباره ملت یا قوم خاص: 116
- اشاره 116
- ب) مبارزه با ناسیونالیسم منفی: 116
- ج) تقویت هویت ملی مردم ایران: 117
- د) توجه به اقلیت های قومی یا مذهبی کشور 118
- ه ) رسانه های برون مرزی 120
- 4. پرسش های مردمی 122
- 5. پرسش های کارشناسی 123
فصل دوم: تاریخچه ناسیونالیسم
اشاره
فصل دوم: تاریخچه ناسیونالیسم
با نگاهی به تعریف و ویژگی های ناسیونالیسم که در فصل پیش گذشت، مشخص می شود که ناسیونالیسم یک ایدئولوژی(1) و شبه مذهب است که اصولی مدون دارد.
با بررسی تاریخ، درمی یابیم که چنین ایدئولوژی و مکتبی نمی تواند سابقه چندانی داشته باشد؛ زیرا همان گونه که بیان شد، اساس ملی گرایی، بر محور قرار دادن ملت است و در گذشته، اگرچه گروه هایی به صورت قبیله های کوچک و طایفه های هم نژاد وجود داشته اند، ولی این قبایل و طوایف، در حدی نبوده اند که بشود بر آنها نام ملت نهاد. (آن هم به گونه ای که مکتب ناسیونالیسم می گوید.) از سوی دیگر، فرمان روایان و حاکمان نیز مردم را به عنوان ملت، به رسمیت نمی شناختند و در بسیاری موارد، مردم تنها رعیتی برای شخص حاکم و خاندان او محسوب می شدند. حتی خود مردم نیز برای خویش حیثیتی مستقل، به عنوان ملت قائل نبودند. ازاین رو، اگرچه برای ناسیونالیسم، واضع مشخصی نمی توان نام برد، ولی پیدایش آن به قرن های اخیر که ملت جای خود را در فرهنگ سیاسی دنیا باز کرد، برمی گردد.(2)
با این حال، این مکتب، ریشه هایی در تاریخ دارد که اگرچه آنها را به علت جزئی بودنشان نمی توان ناسیونالیسم به حساب آورد، ولی به گونه ای ریشه برخی از اصول ناسیونالیسم امروزی محسوب می شوند؛ برای مثال، با اینکه ملت (Nation) با معنای امروزی آن، سابقه چندانی ندارد، ولی هزاران سال پیش، در فلسفه یونان باستان و به ویژه در کتاب های ارسطو و افلاطون، مطالبی وجود دارد که
1- 1 .«یکی از تعاریف ایدئولوژی که شاید قابل قبول تر از بسیاری دیگر باشد، بدین شرح است: مجموعه ای از پندارها یا اندیشه ها درباره زندگی، جامعه یا حکومت که از شعارهای اجتماعی، سیاسی یا مذهبی که نسبت به آن، اعتقادی تعصب آمیز موجود است، سرچشمه می گیرد و با استفاده پی گیر و موعظه مداوم به تدریج به صورت اعتقاد مسلم و یکی از وجوه مشخصه ملت، گروه یا حزبی در می آید.» اصول روابط بین الملل، ص 50.
2- 2 .در بخش های بعدی این فصل، به آن خواهیم پرداخت.