تاریخ فلسفه و تصوف صفحه 18

دین داری همان بت پرستی است. پس نه لازم است به خانقاه برویم و نه نیازی به مرشد داریم.

دکتر حسین خان: جناب آقای هژبر، خواهش می کنم اجازه بدهید از اصل و ریشه و مبنا وارد شویم. فهم این شعر منوط بر این است که ما بفهمیم طریقت چیست و چه فرقی با شریعت دارد؟ ریاضتی که منظور ایشان است چگونه ریاضتی است؟ خانقاه کجاست و در آن جا چه خبر است؟ مرشد کیست و تسلیم در مقابل او یعنی چه؟ رسیدن به حقیقت یعنی چه؟ جام وحدت چگونه جامی است و از کجا باید به دست آورد؟ واصل به حق شدن یعنی چه؟ چگونه از خود بیرون باید شد؟ و غیر او را ندیدن به چه معناست؟ وقتی همه این ها را فهمیدیم، معنای این شعر را هم خواهیم فهمید و خواهیم دانست که مراد شاعر چه بوده

و عقیده و مرامش چیست. پس با اجازه ایشان، از خود آقا خواهش می کنم برای ما همه این ها را بیان فرمایند.

سیاح پیاده: شریعت عبارت است از احکام شرعی چون نماز، روزه، زکات، حج و امثال آن ها که شخص در مقام ظاهر، تا وقتی که در مرتبه تفرقه و کثرت است و از جام وحدت ننوشیده، باید آن ها را انجام دهد؛ چنان که پیرم شیخ شبستری او که از جام وحدت نوشید و برتر و بالاتر از همه شد می گوید:

ولی تا با خودی زنهار زنهار

عبادات (1)شریعت را نگه دار(2)

به گفته این پیر، شریعت برای کسی است که از خود فانی نشده و واصل به حق نگردیده است.

اما طریقت عبارت است از سیر و سلوک و ریاضت و چله نشینی با اجازه و دستور مرشد و رعایت آداب و شرایط آن. پس اگر این راه را طی کردید، به حقیقت می رسید و به مشاهده و مکاشفه، فانی در حق و واصل به او می شوید و از خود فانی می گردید و دویی از