انس با قرآن و سیر مطالعاتی در دانش های قرآنی (عمومی - نیمه تخصصی - تخصصی) صفحه 37

ب: به معنای عاقبت و بازگشتگاه چیزی.

«و اگر در چیزی با هم دیگر کشمکش کردید، پس آن را به خدا و فرستاده (اش) ارجاع دهید (و از آنها داوری بطلبید) اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارید. این (کار) بهتر و فرجام (ش) نیکوتر است»(1).

ج: به معنای وقوع چیزی که از آن خبر داده شده است.

«آیا [آنان] جز در انتظار (واقع شدن و) سرانجام آن (هشدارهای قرآن) هستند؟!»(2).

د: به معنای مصالح و انگیزه ها یعنی علل غایی و اسرار کارهای مرموز و فلسفه احکام. مثلاً در داستان موسی (علیه السلام) و خضر (علیه السلام) می فرماید: «این سرانجام (و اسرار) چیزی است که نتوانستی بر آن شکیبایی کنی!»(3).

تذکر: برای اطلاع بیشتر به ذیل آیه 7 سوره آل عمران در تفسیر نمونه و المیزان مراجعه کنید.

15 - دریافت باطن قرآن

فهم بطن و بطون قرآن یکی از مراحل مشکل و عمیق فهم قرآن کریم است. «بطن» در لغت به معنای خلاف ظاهر می آید یعنی به داخل چیزی، آن جایی که ظاهر نیست و

1- (1) (فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِیلاً) نساء/ 59.
2- (2) (هَلْ یَنْظُرُونَ إِلاّ تَأْوِیلَهُ یَوْمَ یَأْتِی تَأْوِیلُهُ)، اعراف/ 53.
3- (3) (ذلِکَ تَأْوِیلُ ما لَمْ تَسْطِعْ عَلَیْهِ صَبْراً) کهف/ 82. ر. ک: التفسیر و المفسرون، دکتر ذهبی، ج 1، ص 13، و نیز تفسیر صحیح آیات مشکله قرآن، استاد جعفر سبحانی، ص 250.