می کردند.(1)
پنجره:
هرچند نمونه های فردی و جمعی تکفیر در تاریخ اسلام گزارش شده و در برهه هایی از تاریخ، این جریان شایع بوده است، نمی توان تکفیر را در میان فرقه ها و نحله های گوناگون اسلامی چندان عمده و سرنوشت ساز دانست. حتی در نگاهی کلان، نمونه های افراط آمیز تکفیر، چه آنان که تکفیر کرده اند و چه آنان که تکفیر شده اند، اندک به نظر می رسند. امروزه شمار پیروان دیدگاه افراطی تکفیر، در مقایسه با کل جمعیت مسلمانان، چندان نیست؛(2) اما به سبب برخورداری از موقعیت های مالی و سیاسی، عملکرد ایشان بازتابی گسترده دارند.
جز دربارۀ جریان وهابیت که مهم ترین فرقۀ مروج و مجری تکفیر است، ظاهراً نظر علما و فقهای مذاهب مهم اسلامی در کاهش ترویج تکفیر مؤثر بوده است؛ زیرا فقهای شیعه نسبت دادن بی دلیل کفر به مسلمان را مستوجب تعزیر دانسته اند.(3) ازسویی، غزالی نیز ضمن توضیح معیار
1- . ابن طاووس، الطرائف، ج2، ص355.
2- . دانشنامۀ جهان اسلام، ج8، ص37، سیف اللّه صرّامی، مدخل تکفیر.
3- . شهید ثانی، الروضه البهیه، ج9، ص175.