مدیریت و فرماندهی در اسلام صفحه 57

در بحث تشویقها و توبیخها نیز مسائل مهمّ دیگری در

این زمینه خواهیم داشت.

البتّه، اینها یک سلسله کلّیات مسأله ایجاد انگیزه است; علاوه بر این، هر مدیر و فرمانده باید از طرق ابتکاری با در نظر گرفتن اوضاع و احوال و شرایط خاصّ زمانی و مکانی و فرهنگ فکری افرادی که تحت مدیریّت و فرماندهی او هستند، به بسیج نیروهای معنوی آنها از طریق ایجاد انگیزه های نیرومند بپردازد و رمز موفقّیت او غالباً در این ابتکارات نهفته است.

نمونه ای از ایجاد انگیزه

ماجرای «بیعت رضوان» که نام دیگرش «بیعت شجره» است سند و الگوی بزرگی برای همه مسلمانان در این زمینه است.

قبلا اشاره کردیم که پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) در سال ششم هجرت به قصد انجام مناسک عمره با 1400 نفر از مسلمانان به حالت احرام عازم مکّه شد(1) در حالی که خصومت شدید میان مسلمانان و مشرکان مکّه برقرار بود; و خاطره جنگهای بدر و احد و احزاب فراموش نشده بود; و سخت آشکار بود که پیغمبر اسلام(صلی الله علیه وآله وسلم) از مرحله دفاع به مرحله هجوم وارد شده، اصل این کار به فرمان الهی صورت گرفت و یکی از شجاعانه ترین اقدامات نظامی سیاسی دوران زندگی پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) بود; چرا که حرکت با این تعداد، آن هم بدون تجهیزات جنگی (یاران پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) فقط شمشیر به همراه داشتند که در عرف عرب به عنوان اسلحه مسافر محسوب می شد) و رفتن به منطقه نفوذ و قدرت دشمن، در جائی که هیچ پناهگاهی وجود نداشت، مطلب عجیب و خطرناکی به نظر می رسید، تا آنجا که منافقان می گفتند که «محمّد(صلی الله علیه وآله وسلم) و یارانش هرگز از

این سفر باز نخواهند گشت; چنان که قرآن سخن آنها را نقل کرده:

پاورقی

1 سیره ابن هشام، ج 3، ص 322.