مدیریت و فرماندهی در اسلام صفحه 70

در مورد «شعیب»: «وَإِلی مَدْیَنَ أَخاهُمْ شُعَیْباً»(1).

در مورد حضرت «نوح»: «إِذْ قالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ»(2).

در مورد «لوط» پیامبر بزرگ خدا: «إِذْقالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ لُوطٌ»(3).

به این ترتیب، موضع پیامبران، موضع برادر است «نه قیّم یا صاحب برده» و نه یک فرد بیگانه و خشک و خالی از محبّت و دلسوزی.

باید همان گونه که برادر به حال برادر می اندیشد، مدیر و فرمانده به حال نفرات و پرسنل تحت فرماندهی خود بیندیشد.

6 در هر حال، باید میان «جاهل قاصر» و

«جاهل مقصّر»(4) و میان آنها که حسن نیّت داشته و اشتباه کرده اند با آنها که از روی سوء نیّت مرتکب خلافی شده اند فرق گذاشت.

امیر مؤمنان علی(علیه السلام)درباره گروهی که به دنبال حق بودند و بر اثر نادانی به انحراف کشیده شدند توصیه می کند که مدارا کنید; سپس چنین استدلال می فرماید:

«لَیْسَ مَنْ طَلَبَ الْحَقَّ فَأَخْطَاءَهُ کَمَنْ طَلَبَ الْباطِلَ فَأَدْرَ کَهُ; آن کس که به دنبال حق رفته و خطا کرده، همانند کسی نیست که آگاهانه به دنبال باطل رفته و آن را یافته است!»(5)

7 اینها همه در مورد نارسائیهای داخلی بود; امّا در مورد آسیبهائی که از ناحیه دشمن ممکن است برسد، و مسائل پیش بینی نشده ای بیافریند; مدیر و فرمانده باید در عین حفظ روحیّه نفرات در حدّ عالی و ناچیز شمردن قدرت دشمن، امکان ضربات شکننده او را عملاً ناچیز نشمرد، و هر گونه احتمال اقدامات نفوذی و حمله های «موضعی» و «گسترده» را بدهد، و برای مقابله با آن در زمان جنگ و حتّی در زمان صلح آماده باشد.

پاورقی

1 سوره اعراف، آیه 85.

2 سوره شعراء، آیه 106.

3 سوره شعراء، آیه 161.

4 «جاهل قاصر» کسی است که دسترسی به فراگیری مسائل لازم، ندارد; و«جاهل مقصّر» کسی است که دسترسی دارد ولی کوتاهی می کند.

5 نهج البلاغه، خطبه 61.